Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2001, Blaðsíða 93

íslenska Hómilíubókin og Díatessaron Tatíans
Kirby leggur þannig áherslu á að ekki sé hægt að tala um „ómengað" guðs-
orð í þessum útgáfum á tólftu öld og síðar enda hafi aukinheldur verið not-
ast við ýmsar styttar útgáfur af textum Biblíunnar (eins og samræmingarrit)
eða þá útlistanir á þeim (skýringarrit margs konar). Eiginleg endurskoðun inn-
an kaþólsku kirkjunnar á texta Biblíunnar hafi ekki farið fram fyrr en á sext-
ándu öld með tilkomu „the Clemenitne version“ (hugsanlega að undangengn-
um tilraunum Parísarskólanna til að vinna sameiginlegan texta Biblíunnar).50
í ljósi þess sem að ofan er greint um vandkvæði bundin því að grundvalla
texta Díatessaron Tatíans og jafnvel helstu hefðirnar að baki honum annars
vegar og óvissuna um tilvitnanir í texta Biblíunnar á miðöldum hins vegar
virðist enn vanta mikið á að unnt sé að staðhæfa að Díatessaron Tatíans sé
ein af heimildum íslensku Hómilíubókarinnar. Það er ekki síst annar mæli-
kvarðinn á texta Tatíans, sem Peterson leggur til, sem gerir þessa staðhæf-
ingu svo hæpna sem raunin er. Þessum mælikvarða verður ekki mætt nema
að fara fyrst í gegnum þann ótölulega fjölda biblíutilvitnana í hinum ýmsu
útgáfum af Vulgötu annars vegar og gömlu latnesku þýðingunum í ritum
kirkjufeðranna hins vegar.51
Meðferð ritningastaða í téðum prédikunarsöfnum kann á hinn bóginn að
eiga fleira sameiginlegt með aðferð Fjórstafaritsins. Þar gætir samræmingar
sem byggir á forsendum eða játningu rétt eins og í verki Tatíans. Og enda þótt
Tatían hafi með verki sínu viljað skrifa nákvæma sagnfræði að hætti sinnar
samtíðar þá var sú tilraun þegar umdeild í hans eigin samtíð og ekki dýr sagn-
fræði að skilningi Kelsusar eins og áður hefir komið fram. Á bak við allt býr
einmitt trúvarnarmaðurinn sem lætur sagnfræðileg gildi lönd og leið í baráttu
sinni við heiðingjana og endurómar ekki sú viðleitni af stólnum enn í dag þar
sem sögulegu samhengi textanna er varpað fyrir róða í tilraun til að búa þeim
stað sem þeir aldrei höfðu fyrr - í nafni trúboðsins?
50 Ibid., 5-7.
51 Kirby hefir hér lagt mikið efni til ekki aðeins hvað varðar Hómilíubœkurnar fornu á ís-
landi og í Noregi heldur og í trúarbókmenntum fslendinga og Norðmanna á miðöldum
yfir höfuð, sjá einkum Ian J. Kirby, Biblical Quotation in Old Icelandic-Norwegian Religi-
ous Literature, 2 Vols. (Stofnun Áma Magnússonar á íslandi: Rit 9; Reykjavík: Stofnun
Árna Magnússonar, 1976), en afmörkun hans á heimildum mætir ekki mælikvörðum Pet-
erson til framsetningar texta Díatessaron Tatíans.
91