Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2001, Blaðsíða 151

Guðfrœðin og aðferðir féiagsfrœðinnar
Allt kemur þetta guðfræði og túlkun texta við og því predikunarfræðinni
(homelitik). Það nýjasta og frumlegasta í biblíurannsóknum undanfarinna
þriggja áratuga má að miklu leyti rekja til aðferðafræði og kenninga félags-
fræðinnar.
Það er t.d. mikill munur á því hvað felst í hugtökum eins og synd, sæmd
og samviska eftir því hvernig sá hópur eða samfélag, sem textinn er sprott-
inn úr, er tengdur valdakerfi þjóðfélagsins í heild, samskiptaferli og ríkjandi
heimsmynd. Hér hafa ritskýrendur fundið athyglisverðan mun á merkingar-
sviði hugtaka í bréfum Páls postula - sem skrifuð voru í ákveðnum og oft
mjög hagnýtum tilgangi til að leiðbeina og leysa úr ákveðnum vandamálum
og koma skipulagi á starfsemi frumsafnaðanna og hins svokallaða Jóhannes-
arsamfélags, sem lifði svo að segja á jaðri hins ríkjandi samfélagsforms og
átti heimsmynd sem ekki var skilgreind þannig að henni mætti miðla á skýr-
an hátt. Fylgismenn Jóhannesar lifðu meira í eigin heimi hugsjóna, hafnir yfir
stað og stund, heldur en þeir söfnuðir sem Páll postuli var að reyna að koma
reglu á með bréfaskriftum sínum.5
Samanburður eykur skilning okkar á fornum textum sem fengið hafa trú-
arlegt gildi og skiptir sköpum um menningar- og stjórnmálasögu heimsins.
Þeir eru orð sem kraftur er í vegna hefðarinnar og þeirrar áherslu sem boð-
berar trúarinnar leggja á það að vera trúir upprunalegum boðskap trúarinnar.
IV
Ahrifa félagsvísinda gætir nú svo að segja á allar greinar guðfræðinnar. Emile
Durkheim, sem áður er nefndur til sögunnar, lagði grundvöll að félagsfræði
þekkingar og þar kom einnig annar frumkvöðull félagsfræðinnar sem starf-
aði á svipuðum tíma og Durkheim, Þjóðverjinn Max Weber sem þekktastur
er fyrir hina djörfu kenningu sína um þátt siðfræði kalvínista og púritana, í
tilurð þess efnhahagskerfis sem kennt er við kapítalisma.6 í þessu sambandi
skulum við ekki gleyma öðrum Þjóðverja sem nú um stundir nýtur lítillar
hylli, en það er sá frægi Karl Marx sem fyrir nokkrum áratugum var svo dáður
að nánast var um átrúnað að ræða - a.m.k. að því leyti að skilgreiningar hans
og kenningar voru hafnar yfir alla gagnrýni og jafnvel staðreyndir sögunnar.
5 Bruce Malina 1984: Tlie Gospel ofJolm in Sociolinguistic Perspective. Center for Her-
meneutical Studies in Hellenistic and Modern Culture. University of California. Berkel-
ey, California.
6 Max Weber 1971: Tlie Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism. Unwin University
Books. London.
149