Skagfirðingabók - 01.01.2001, Page 169

MÚRINN RAUÐI A HÓLUM
skálks að styrkja þá kirkju með grjótmúr og verja hana foki, þá
tókst það lengi vel þrátt fyrir að íslensk verðrátta sé fremur
óblíð timburmannvirkjum. Forkirkjan fauk árið 1584 og var
þegar endurbyggð af Guðbrandi Þorlákssyni, en kórinn hagg-
aðist ekki þá og hefur líklega notið múrhleðslunar sem studdi
að honum. En loks þann 16. nóvember 1624, þegar 229 voru
liðin frá byggingu kirkjunar og 167 ár frá andláti Gottskálks
Kenikssonar, fauk Péturskirkja í miklu norðan fjúkviðri og féll
suður x garðinn. Þegar hér var komið sögu hafði stórlega skipt
til um hag Hólastaðar sem og Islands alls, sem var ofurselt
danskri verslunareinokun og kólnandi veðurfari. Helstu fjár-
sjóðir kirkjunnar höfðu verið fluttir á brott af dönskum her-
mönnum eftir fall Jóns Arasonar og möguleikar til aðdrátta
fyrir biskupsstólinn stórlega skertir. Nýr siður var kominn í
landið og hafði Guðbrandur Þorláksson þá stýrt kirkjunni með
rögg í rúm 50 ár, en átti þá aðeins þrjú ár eftir ólifuð. Hann var
blindur og karlægur, og heilsa hans svo veil að falli kirkjunar
var haldið leyndu fyrir honum. Halldóra dóttir Guðbrands
hafði þá staðarforráð og lét byggja myndarlega timburkirkju,
sem var þó allnokkru minni en sú sem fauk. Þar með hafa
hleðslur Gottskálks losnað úr þeim tengslum sem þær hafa upp-
haflega haft við kór kirkjunnar, og staðið stakar í kringum
Halldórukirkju, þar til þær voru brotnar niður og notaðar í
nýja kirkju, þá sem nú stendur á Hólum.
Niðurlag
Skortur á rituðum heimildum er mjög til baga þegar fjallað er
um múrinn rauða á Hólum og þær fornleifarannsóknir hafa
ekki farið fram sem varpað gætu ljósi á sögu hans. Af þeim
samtímaheimildum sem nú eru þekktar mælir næsta fátt með
þeirri skoðun að steinmúrinn á Hólum hafi verið hlaðinn á
tíma Auðunar rauða. Samt er erfitt að skjóta loku fyrir þann
möguleika að menn eins og t.d. séra Þorsteinn á Staðarbakka
eða höfundur Oddaverjaannáls hafi þekkt áreiðanlegar heim-
167