Jökull - 01.12.1990, Síða 50

Sigurvinsson, J. R. 1983. Weichselian glacial
lake deposits in the highlands of North-Westem
Iceland. Jökull 33, 99-109.
Sprensen, R. 1979. Late Weichselian deglaciation in
the Oslofjord area, South Norway. Boreas 8,241-
246.
Thorarinsson, S. 1951. Laxárgljúfur and Laxárhraun,
a tephrochronological study. Geografiska An-
naler 21, 216-242.
Thorkelsson, Th. 1935. Old shore-lines in Iceland
and isostasy. Societas Scientiarum Islandica,
Greinar 1.1,7 pp.
Thoroddsen, Th. 1891. Postglaciale marine afle-
jringer, kystterrasser og strandlinjer i Island. Ge-
ografisk Tidskrift XI, 209-225.
Thoroddsen, Th. 1905-06. Island. Grundriss der Ge-
ographie und Geologie. Petermanns Mitteilun-
gen, Erganzungsheft no. 152 und 153. Justus
Perthes, Gotha, 358 pp.
Tryggvason, T. and J. Jónsson 1958. Jarðfrœðikort
afnágrenni Reykjavíkur. Department of Industry,
University Research Institute, Reykjavík.
Tryggvason, E. 1973. Surface deformation and
crustal structure in the Mýrdalsjökull area of
South Iceland. Journal of Geophysical Research
78, 2488-2497.
Tryggvason, E. 1974. Vertical crustal movement in
Iceland. In L. Kristjánsson, ed. Geodynamics of
Iceland and the North Atlantic area. D. Reidel,
Dordrecht, 241-262.
Víkingsson, S. 1976. Kvartærgeologiske un-
ders0kelser i s0rligere deler av Skagafjörður-
distriktet, Nord-Island. Unpublished Cand. Real
Thesis, University of Bergen, Bergen. 111 pp.
Víkingsson, S. 1980. The deglaciation of the south-
em part of the Skagafjörður District, Northern
Iceland. Jökull 28, 1-17.
ÁGRIP
YFIRLIT UM SÖGU JÖKULHÖRFUNAR
Á ÍSLANDI Á SÍÐJÖKULTÍMA
í þessari grein er lauslega lýst þeirri þróun sem
hefur orðið síðustu 100 árin á hugmyndum okkar varð-
andi hörfun íslenska meginjökulsins í lok síðasta jök-
ulskeiðs. Við upphaf rannsókna á hörfun jökulsins
átti sú hugmynd mestu fylgi að fagna, að jökulbrún-
in hafi færst jafnt og þétt inn yfir strönd landsins og
inn til miðhálendisins. Þorvaldur Thoroddsen get-
ur þess á mörgum stöðum í ritum sínum að víða á
íslandi séu jökulgarðar, sem hafa myndast við tíma-
bundna kyrrstöðu jökulbrúnarinnar. Þess sér aftur á
móti ekki stað, að myndun garðanna hafi verið talin
tengjast víðtækum breytingum á loftslagi, né heldur
að þessir garðar hafi myndast við samtíma framrás-
ir eða kyrrstöðu jökulbrúnarinnar. Helgi Pjeturss varð
fyrstur til að setja fram þá kenningu, að myndun jökul-
garða á Langanesi og sunnan Þistilfjarðar og framrás
jökla og myndun jökulgarða á Skaga tengdist fram-
rás íslenska meginjökulsins á því tímabili sem hann
nefndi Langanesskeið. Hann var einnig þeirrar skoð-
unar, að sunnanlands hafi á sama tíma myndast miklir
jökulgarðar. Vera má að hér hafi Helgi haft í huga
myndun þeirra jökulgarða, sem síðar voru kenndir
við fossinn Búða í Þjórsá. Guðmundur G. Bárðarson
veitti athygli jökulgörðum sem hann taldi myndaða
við kyrrstæða jökulbrún við innanverðan Breiðafjörð
(í Dölum) og í Borgarfirði. Samkvæmt athugunum
Þorvalds Thoroddsen og Guðmundar G. Bárðarsonar
fylgdi tímabili sjávarborðshækkunar í kjölfar þess að
jökulbrúnin hörfaði frá þessum jökulgörðum. Hæst
varð afstaða láðs og lagar þegar jökulbrúnin hörfaði
inn fyrir núverandi strönd landsins og inn til dala. Eft-
ir það fór sjávarborð stöðugt lækkandi í átt til þeirrar
afstöðu sem nú er á milli láðs og lagar.
Þessi meginhugmynd um eina samfellda hörfun
meginjökulsins hélst sem næst óbreytt þar til Guð-
mundur Kjartansson lýsti myndun Búðaraðarinnar á
Suðurlandi og Sigurður Þórarinsson myndun Hól-
kotsraðar á Norður- og Norðausturlandi, en þeir töldu
að aðeins ein víðtæk framrás hefði rofið hörfun meg-
injökulsins. I yngri ritsmíð sýndi Guðmundur Kjart-
ansson fram á að rekja mætti jökulgarða Búðaraðar-
innar úr Laugardal og inn á Kjöl. Síðar setti Þorleifur
Einarsson fram tilgátu þess efnis, að á myndunartíma
jökulgarða Búða- og Hólkotsraðar hafi brún meginjök-
ulsins legið frá Kili um Eyjafjörð og Bárðardal til Vest-
mannsvatns í mynni Reykjadals. Jökulgarðar beggja
raðanna voru taldir myndaðir við framrás meginjök-
48 JÖKULL, No. 40, 1990