Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2013, Blaðsíða 16

14
Guðrún Þórhallsdóttir
málbreytingarnar og endurgerð frumtungunnar. í sumum háskólum er
tungumálanámið og málfræðiumfjöllunin að miklu leyti í aðskildum nám-
skeiðum. Þá geta nemendur í byrjendanámskeiði í samanburðarmálfræði
til dæmis haft hljóðsögu allra kvísla ættartrésins undir án þess að hafa
kynnst þeim tungumálum sem fjallað er um. I „Sanskrít og samanburðar-
málfræði“ tók Jón aðra stefnu. Með því að kenna sanskrít og fjalla um
samanburðarmálfræðina í einu námskeiði tryggði hann að allir nemend-
urnir væru samstiga í sanskrítarnáminu og gat gert það tungumál að
þungamiðju. Auk þess lét hann nemendur njóta þess að þeir áttu fornlegt
germanskt mál að móðurmáli. Eitt fyrsta heimaverkefnið fólst í að sýna
indóevrópskar rætur í öllum hljóðskiptastigum og rekja hljóðbreytingar
þaðan til sanskrítar annars vegar og frumgermönsku hins vegar. Jón
leyfði okkur að reka okkur á það sjálf að fáeinar einfaldar hljóðbreytingar
dugðu til að rekja söguna frá indóevrópska frummálinu til sterkra sagna
sem við notum enn: binda — batt — bundum, bera — bar — bárum. Gleðin
yfir þeirri uppgötvun er ógleymanleg.
Þótt við ættum oft erfitt með að fylgja Jóni á fluginu í kennslustund-
um og samtölum utan kennslustofunnar kom hann alltaf fram eins hann
hefði trú á að við ættum fullt erindi í þessa fræðigrein og kannski hvergi
betur heima. „Eins og samanburðarmálfræðingarnir mínir vita,“ var inn-
skotssetning sem yljaði, og fyrsta tillaga Jóns um BA-ritgerðarefni handa
mér var þessi: „Hver verslaði við hvern í Indóevrópu?“ Enginn annar en
Jón hefði ímyndað sér að BA-nemi réði við þetta verkefni eða að BA-rit-
gerð væri rétti vettvangurinn.
Þótt skynsamlegra verkefni væri valið varð BA-ritgerðarvinnan jafnvel
enn lærdómsríkari og eftirminnilegri en kennslustundirnar. I minning-
unni var hvert viðtal á Aragötuskrifstofunni ekki styttra en tveggja
stunda; þar var víða komið við og tíminn leið hratt. Það var ekki síst
dýrmæt þjálfun í fræðilegum samræðum þar sem Jón fór á kostum. Hann
var fróður, skarpur og fær; uppörvandi og velviljaður; og auk þess hug-
kvæmur, orðheppinn og meinfyndinn. Þessir fundir voru sönn upplyft-
ing.
Það orð hefur farið af samanburðarmálfræði að hún henti ekki hverj-
um sem er. Góður samanburðarmálfræðingur þurfi að hafa elju til að læra
hverja forntunguna á fætur annarri og áhuga á sögu frændþjóðanna sem
töluðu þær. Hann þurfi að hafa gott minni og vera leikinn í að tengja
þessa þekkingu við hljóðkerfis- og beygingarfræði og fleiri hliðar mál-
fræðinnar, og ekki síst þurfi hann að geta beitt rökhugsun og innsæi til að
endurgera frumtungurnar.