Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2013, Blaðsíða 212

210
Haukur Þorgeirsson
Enn á 21. öld á Jón Magnússon sér þó skoðanabræður og það þótt skólabörn-
um sé beinlínis kennt að <i> og <y> hafi sama framburð.7 Stafsetningin er
hljóðkerfisleg greining á málinu sem málhafar læra snemma og nota daglega. I
henni er fólgið mikið kennivald og það er eðlilegt að fólk hafi þá tilfinningu að
hún endurspegli málið rétt. Það kann því vel að vera útbreidd tilfinning að hjala
hefjist á samhljóðaklasa án þess að það byggist á nokkru öðru en stafsetning-
unni.
Það er snjöll hugmynd hjá Gunnari að leita að dæmum um ofstuðlun milli
gómhljóða og milli þeirra hljóða sem rituð eru með <h>. Þess er þó að gæta að til
forna hefur hvor tveggja stuðlunin verið nær því að vera hljóðrétt en nú er. Leita
mætti að ofstuðlun í nýrri tíð en þar má jafnframt búast við sterkari áhrifum staf-
setningar. Eigi að síður er þetta góð tillaga að rannsóknarefni.
Spurning 4
Hér er heiðarlegast að viðurkenna að ég veit ekki svörin. Eg kaus að fjalla um
stuðla og hendingar út frá kenningum um hljómmagn og atkvæðaskil í framhaldi
af því sem Þorgeir Sigurðsson (2001), Kristján Arnason (2007) og Ragnar Ingi
Aðalsteinsson hafa gert (2010). I raun þykir mér þó undirstaðan ekki svo traust
sem óska mætti, eins og kemur fram í neðanmálsgrein á blaðsíðu 85.
Spurning 5
Eftir 16. öld verður ekki séð að skáldin geri greinarmun á orðum með fornum og
nýjum wr-endingum. Þetta sést meðal annars á því að orð úr sitthvorum flokkn-
um geta rímað saman. Þetta getur gerst hvort heldur sem er í stýfðum vísuorðum
eða óstýfðum. Hér er dæmi úr Armanns rímum eftir Jón lærða (sjá Jón Helgason
(útg.) 1948:9):
Eiríkur hafði afbragðs píkur,
unga þar með sveina,
volsarinn sagðist vera ríkur
og vildi skoða þar eina. (Armanns rímur I.50)
7 I rökræðu um stafsetningu sem finna má á umræðuvefnum Huga er þetta innlegg:
„ef þú myndir læra hljóðfræði þá kæmist þú að þeirri... ógnvekjandi... staðreynd að y og i
er ekki sama hljóðið / í forneskju hljómaði y og i allt allt öðruvísi og gerir það reyndar enn,
þó svo að eingungis sérvitringar á borð við mig heyri það. / Þetta er nokkurn vegin eins og
i sænskunni þar sem e og á hljómar alveg eins fyrir þá sem pæla ekkert í því, en þegar
maður virkilega hlustar og hugsar meðan maður myndar hljóðin þá eru þau öðruvísi".
Notandinn katharos, sem bauð upp á þennan lærdóm, átti sér að minnsta kosti tvo
skoðanabræður í umræðunni.