Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2013, Blaðsíða 63

Hvert stefnir í íslenskri setningagerð? 61
orð þar sem dregið er saman hvað þessi gögn geta sagt okkur um það
hvert stefnir í íslenskri setningagerð og um eðli tilbrigða og útbreiðslu
málbreytinga almennt.6
2. Túlkun samtímalegra gagna um tilbrigði
2.1 Dœ.mi um tvímðgögn
I þessum kafla verður megináherslan lögð á það að sýna að túlkun sam-
tímalegra gagna um tilbrigði er ekki alltaf eins einföld og ætla mætti. Til
þess að sýna þetta verða tekin dæmi úr fleiri en einni rannsókn.
Eitt af því sem Kristján og Höskuldur skoðuðu í áðurnefndri rann-
sókn sinni á framburðartilbrigðum (RIN)7 var svokallaður /a-framburður.
Sú nafngift vísar til þess að borið sé fram lokhljóðið [k] en ekki önghljóðið
[x] á undan [s] í dæmum eins og þessum:
(4) buxur [pYksYr]/[pYxsYr], fax [faks]/[faxs], hugsa [hYksa]/[hYxsa]
Fyrri hljóðritunin í þessum dæmum táknar þá kí-framburðinn og í RIN-
rannsókninni reyndist hann næstum eingöngu bundinn við yngstu kyn-
slóðina, eins og sjá má á mynd 1 (sjá líka samsvarandi mynd hjá Höskuldi
og Kristjáni 2001 og línurit hjá Kristjáni 2005:415):
6 Yfirlesari bendir á að ekki sé alltaf ljóst hvað átt er við með orðinu útbreiðsla í þess-
ari grein, enda fjalli greinin „fyrst og fremst um mat þátttakenda á ýmsum tilbrigðum" og
varasamt geti verið „að leggja mat þátttakenda á þeim að jöfnu við málnotkun þeirra“. Þetta
er ágæt ábending sem varðar bæði aðferðafræði tilbrigðarannsókna almennt og hugmynd-
ir málfræðinga um mál, málkunnáttu og málbeitingu. Ymsir líta þó svo á að mat á setn-
ingum gefi ekki síðri upplýsingar en málnotkun um þá málkunnáttu sem liggur að baki. Ef
tiltekin nýjung í setningagerð fær t.d. almennt jákvæða dóma á Siglufirði en neikvæða i
Vestmannaeyjum má því túlka það sem svo að útbreiðslan nái til Siglufjarðar en ekki til
Vestmannaeyja án þess að sú túlkun hafi verið studd með gögnum um málnotkun.
Auðvitað er samt æskilegt að bera dóma og málnotkun saman þegar þess er kostur. Um
aðferðafræði í könnunum af þessu tagi má annars vísa til ítarlegrar umræðu hjá Höskuldi
Þráinssyni, Ásgrími Angantýssyni o.fl. (2013), en þar er m.a. fjallað um það hversu áreiðan-
legar upplýsingar um málkunnáttu sé hægt að fá með ólíkum rannsóknaraðferðum og
hversu sambærilegar þær séu. Samanburður á niðurstöðum spurningakannana við mál-
notkun er svo sérstaklega til umræðu hjá Ástu Svavarsdóttur (2013).
7 Verkefni þeirra Kristjáns og Höskuldar nefndist Rannsókn á íslensku nútímamáli
og þess vegna er oftast vísað til þess með skammstöfuninni RÍN. Það verður einnig gert
hér.