Morgunblaðið - Sunnudagur - 02.08.2015, Qupperneq 6

6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 2.8. 2015
HEIMURINN
DNEY úr vB ærak
m dusþega se
r Re nion,ku
Iá ndlandr shafi
gsins Mng-777 þotu féla
Lumpurhúnþegarf í mars í fyrra
eren í henni
ratsjám.dils að vélin sneri
e hafa farið
ð þeir framselji
k þ í að
ði dsmanna
Tveir Simb rs dráp
loks ljónið rétt. Palmeftir um
aðbeitti fyrst boga til að
alólögleg en er fordæm
verði varla vært leng
EL
JE Brennuvargar kveiktu
m. 18 mánaða gamalanna áVesturbakkanu
ð auki særðust í árásinni semAli Saad Dawabsha, dó og fjórir a
gerð af ofstækismönnumfirvöld álíta líklegt að hafi verið
avíðsstjarna á vegg ogúr röðum gyðinga. Máluð var D
elskir fjölmiðlar giska á aðorðið ,,hefnd” á hebresku. Ísra
andtökumanna sem berjastorðingjarnir séu úr röðum l gn eigin stjórnvöldum og
tínumanna á hernumst þau oft ganga erinda Palesfinn
D
DONLON
ra Bretlands, segirsforsæti
sporhundum ogaðað fjölg
ð sporna veflgirðingar d
ndfólk geti laumast um
lais og komist þannigCaborð í flutningabíla í fr
undsganganna. Mörgtil Bretlands. Calais er
þúsund far m og Afríku hafa hreiðrandmenn fr
um sig á sv ð miklum truflunum
á samgöng rfsmanna írsta
Frakklandi ueið
Enginn nema svæsinn kyn-
þáttahatari mælir með því að
nota orðið „nigger“ sem
skammaryrði. En mega menn
þá bara nota veigrunina „n-
orðið“? Blökkumaðurinn John
McWhorter er aðstoðar-
prófessor í ensku við Col-
umbia-háskóla og er þekktur
álitsgjafi um orðanotkun.
Hann hrósaði nýlega Barack
Obama Bandaríkjaforseta fyrir
að segja „nigger“ í viðtali.
Allir, svartir sem hvítir,
ættu að geta þannig
vitnað beint til orðs-
ins.
McWhorter segir
„n-orðið“ „falskt og
smeðjulegt“,
það valdi
misskiln-
ingi í sam-
tölum.
Orð geta verið særandi oghjá sumum þjóðum er ekkieinu sinni nóg að vera orð-
var. Hjá mörgum ættbálkum inn-
fæddra, svartra Ástralíumanna var
t.d. alveg bannað að nota venjulegt
mál þegar talað var við tengdamóð-
urina. Hana skyldi heiðra með sér-
stökum orðaforða og jafnvel öðruvísi
málfræðireglum. Siðareglur og hefð-
ir um beitingu tungumálsins tíðkast
líka í vestrænum samfélögum nú-
tímans en hvenær má brjóta reglur
mannasiðanna? Leyfist ekki flest í
nafni háðsins?
Eitthvað virðist lausnin vefjast
núna fyrir nemendum við marga
vestræna háskóla og ekki síst í
Bandaríkjunum. Mikið hefur verið
fjallað um pólitíska rétthugsun
vinstrisinna sem oft birtist í ritskoð-
unarhneigð í fjölmiðlun og háskól-
um, aðeins mega koma fram „rétt“
viðhorf. Oft minnir þessi hneigð á
pempíuskap hefðarkvenna Viktor-
íutímans á 19. öld, svo mikil er
hneykslunin þegar einhverjum verð-
ur fótaskortur.
Síðustu árin hefur verið mikið um
að háskólanemar hafa kvartað yfir
því að í námsefninu séu stundum
orð og ummæli sem séu allt of
„stuðandi“. Þeir vilja að sett sé eins
konar viðvörun í lýsingu fyrirlestra,
sem minnir dálítið á sígarettupakk-
ana þar sem við erum minnt á að
tóbak geti valdið krabbameini.
Ung kona við háskóla í Banda-
ríkjunum lýsti vel rót vandans og
efasemdunum um tjáningarfrelsið,
oft væri gott að vera laus við það.
Hún sagði að það væri svo erfitt að
þurfa alltaf að vera að sýna þá til-
litssemi að hlusta á margt sem
henni fyndist „kolvitlaust og ljótt“.
Rétthugsunin er af mörgu tagi og
oft kæfandi. Í Bretlandi hafa sam-
tök stúdenta reynt að tryggja að á
umræðufundum verði talsmönnum
sjónarmiða Ísraela bannað að tjá sig
þegar fjallað er um deilur Palest-
ínumanna og Ísraela. Upprunalega
áttu háskólar, akademían, að vera
brjóstvirki frjálsrar hugsunar á
Vesturlöndum en nú bendir margt
til þess að virkisveggirnir séu að
molna.
Sumir fullyrða að vestræn sam-
félög séu farin að einkennast af því
hvað margir séu fúsir að láta móðga
sig, séu í sífelldri leit að einhverju, á
samfélagsmiðlum eða annars staðar,
sem þeir geti tekið til sín. Og látið
særa sig. Oft er tilefnið lítið. Prins-
essan fræga varð vör við eina,
harða baun neðst í rúminu þrátt
fyrir margar dýnur.
En ef flatneskja í anda
hins eina, rétta sannleika
er boðorð framtíðarinnar
er þá húmorinn dauða-
dæmdur? Til er sak-
laust grín sem engan meiðir en
drjúgur hluti af háði er óhjákvæmi-
lega þess eðlis að sumum mislíkar.
Oft verða þeir bálreiðir, sárir eða
hvorttveggja. Að sjálfsögðu er gróf-
ur húmor vandmeðfarinn en lengi
hefur verið hefð fyrir miklum kaldr-
ana þegar háð er annars vegar.
Vandmeðfarið grín og háð
Flestir af þekktustu háðfuglum
Bandaríkjanna, uppistandarar eins
og Jerry Seinfeld, Chris Rock, Bill
Maher og Bretinn John Cleese, eru
álitnir vera til vinstri í pólitík, a.m.k.
ekki hægra megin. En nú ofbýður
mörgum þeirra einstrengingshátt-
urinn við háskólana og segjast vera
hættir að koma þar fram. Rock seg-
ir að hörundsárir háskólanemar
valdi því að hann hafi farið að rit-
skoða sjálfan sig í meira mæli en
nokkru sinni fyrr. Annar vandi sé
snjallsímarnir og samfélagsmiðl-
arnir. „Áður en allir voru komnir
með upptökutæki [í símum] … fór
maður kannski yfir strikið en sagði
þá: Æ þarna gekk ég of langt og
menn bara ypptu öxlum.“ En nú fái
slík mistök vængi á svipstundu og
haldi því aftur af honum.
Seinfeld skammar háskólastúd-
enta fyrir viðkvæmni sem sé að
drepa allt háð. „Það er lævísleg og
óaðlaðandi pólitísk rétthugsun þarna
sem fer verulega í taugarnar á
mér,“ segir Seinfeld. Aðrir segja að
ástæðan sé bara að grófir brandarar
Seinfeld um samkynhneigða, sem
hann hlífir ekki fremur en öðru
fólki, fái verri móttökur en áður.
Cleese segir í viðtali við Maher að
pólitísk rétthugsun þar sem menn
vilji vernda ákveðna hópa sé í reynd
niðurlægjandi. Hugmyndin hafi ekki
verið alslæm í upphafi en hafi nú
verið afskræmd. Gera megi grín í
Bandaríkjunum að Svíum, Þjóð-
verjum og Frökkum en alls ekki
Mexíkóum. „Er það vegna þess að
þeir séu svo aumir að þeir geti ekki
bjargað sér sjálfir? Með þessu er
virkilega verið að niðurlægja þá,“
segir Cleese.
Húmorinn
á bannsvæði
í háskólum
VIÐLEITNI TIL AÐ HLÍFA ÁKVEÐNUM HÓPUM FYRIR ILL-
GIRNI OG ÁRÁSUM HEFUR ÝTT UNDIR SJÁLFSRITSKOÐUN.
BANDARÍSKIR UPPISTANDARAR SEGJA PÓLITÍSKA
RÉTTHUGSUN VERA AÐ DREPA ALLT HÁÐ Í HÁSKÓLUM.
MÓÐGANDI ORÐ?
Bandaríski leikarinn og uppistandarinn Chris Rock. Hann segist nú vera búinn að fá nóg af viðkvæmni og húmorsleysi
háskólanema sem ávallt fyrtist við ef hann gangi of langt í ósvífninni – í stað þess að láta duga að hlæja.
*Maður án kímnigáfu er eins og vagn án fjaðra. Hvereinasti smásteinn á veginum veldur miklum hristingi.Henry Ward Beecher, umbótasinnaður prestur á 19. öld.AlþjóðamálKRISTJÁN JÓNSSON
kjon@mbl.is