Þjóðmál - 01.12.2005, Side 62

60 Þjóðmál Vetur 2005
af.villu.er.sama.eðlis.en.lævíslegri.en.sú.að.
sleppa.breytu.í.dæminu.á.undan .
Áhrif.af.mæliskekkjum
Í.dæmunum.hér.að.framan.var.gert.ráð.fyrir.að.alger.vissa.væri.um.gildi.skýribreytu.fyr-
ir.hvern.einstakling ..Mæliskekkjur.eru.í.öll-
um.gagnabönkum ..Það.er.bara.spurning.um.
eðli.þeirra.og.umfang ..Menn.sem.vinna.með.
tölfræðileg.gögn.þurfa.því.að.hugleiða.hver.
áhrif.af.mæliskekkjum.séu ..Í.kennslubókum.
í.tölfræði.er.iðulega.gert.ráð.fyrir.því.að.gögn-
in. séu. hrein. eða. að. auðvelt. sé. að. hreinsa.
þau ..Sem.dæmi.um.villur.í.manntali.Banda-
ríkjanna.árið.1960.er.að.þar.voru.62.konur.
á.aldrinum.15–19.ára.sem.áttu.fleiri.en.12.
börn. og. mikið. var. um. ekkjur. yngri. en. 14.
ára.(De.Veaux.og.Hand,.2005) ..Mæliskekkja.
bjagar. venjulega. niðurstöður. og. bjögunin.
hverfur.ekki.með.vaxandi.úrtaksstærð ..Í.launa-
könnunum. getur. mæliskekkja. verið. bæði. í.
launabreytunni. sjálfri. og. ekki. síður. í. skýri-
breytunum .. Dæmi. um. mæliskekkju. sem. er.
algeng.í. launakönnunum.er.mæling.á.stöðu.
starfsmanns,.þ .e ..hvort.hann.er.flokkaður.sem.
yfirmaður.eða.undirmaður .
Í. launakönnunum.Hagstofu.(áður.Kjara-
rannsóknarnefndar). hefur. legið. fyrir. að. í.
launabókhaldi.er.fjöldi.yfirmanna.flokkaður.
sem. undirmenn. og. einnig. kemur. fyrir. að.
undirmenn. séu. flokkaðir. sem. yfirmenn ..
Svona. villa. bjagar. mat. á. meðallaunum.
bæði. yfirmanna. og. undirmanna .. Þar. sem.
yfirmannshlutfall. er. misjafnt. eftir. kynjum.
verður.bjögunin.misjöfn.eftir.kynjum ..Ger-
um.ráð. fyrir. að.yfirmenn.hafi. tvöföld. laun.
undirmanna. og. að. líkur. á. að. yfirmaður. sé.
ranglega. flokkaður. sem. undirmaður. séu.
30%. og. að. undirmaður. sé. ranglega. flokk-
aður.sem.yfirmaður.séu.5% ..Gerum.einnig.
ráð. fyrir. að.30%.karla. séu.yfirmenn.og.að.
5%. kvenna. séu. yfirmenn .. Þessar. tölur. eru.
raunhæfar. miðað. við. það. sem. var. í. úrtaki.
Kjararannsóknarnefndar. á. árunum. 1986–
1990. fyrir. skrifstofufólk .. Með. reglu. Bayes.
(líkindafræðiregla).um.skilyrtar.líkur.er.hægt.
að.sjá.að.bjögunin.sem.af.þessu.hlýst.er.þann-
ig. að. karlkyns. undirmenn. virðast. hafa. ca ..
10–12%.hærri.laun.en.kvenkyns.undirmenn.
og.að.karlkyns.yfirmenn.virðast.hafa.ca ..30%.
hærri.í.laun.en.kvenkyns.yfirmenn ..Bjögun.af.
völdum.flokkunarskekkju.fer.því.langt.með.
að.skýra.þann.mun.sem.hefur.stundum.verið.
á.tímakaupi.skrifstofufólks.eftir.kynjum.í.úr-
taki.Kjararannsóknarnefndar ..Ef.flokkunar-
villa.er.af.þessari.gerð.þá.mun.sannleikurinn.
sem.sýndur.er.í.töflu.7.bjagast.og.virðast.vera.
eins.og.sýndur.er.í.töflu.8.vegna.þess.að.flokk-
un.í.störf.er.ekki.rétt .
Breytur.þurfa.að.sjálfsögðu.einnig.að.vera.
vel.skilgreindar,.hvað.þýðir.„yfirmaður“­,.hvað.
þýðir.„sambærilegt.starf“­,.o .s .frv ..Ljóst.er.að.
,,yfirmaður“­.er.alls.ekki.einsleitt.hugtak .
Fræðileg.umræða
Í.umræðu. um. mismunun. eða. misrétti. er.stundum.óljóst.við.hvað.er.átt ..Hugsanleg.
skilgreining.er.eitthvað.á.þá.leið.að.einstaklingi.
sé.launað.í.ósamræmi.við.afköst ..Ef.slíkt.á.að.
geta.gengið.til.lengdar.þarf.einhver.að.vera.til-
búinn.að.taka.á.sig.kostnað.vegna.misréttisins,.
því.einungis.þannig.er.hægt.að.viðhalda.því ..
Einnig.þarf.upplýsingaskortur.hjá.launþegum.
að.hindra. þá. í. að. skipta. um.vinnu.og. ráða.
sig.hjá.þeim.sem.ekki.mismuna ..Á.frjálsum.
vinnumarkaði.með.aðgengilegum.upplýsing-
um.hljóta. vinnuveitendur. að.hafa.hámarks-
hagnað.að.leiðarljósi.og.beina.vinnuaflseftir-
spurn.sinni.að.hópi.A.sem.er.reiðubúinn.að.
vinna.fyrir.lægri.laun.en.hópur.B ..Slíkt.ástand.
getur.ekki.varað.lengi.því.að.keppst.yrði.um.
að. fá.hóp.A. til. starfa.og. lítil. eftirspurn.yrði.
eftir.hópi.B.og.því.kæmist.fljótlega.á.jafnvægi ..
Það.er.útilokað.að.rökstyðja.viðvarandi.launa-
misrétti.í.markaðskerfi.þar.sem.vinnuafl.flæðir.
frjálst.milli.vinnuveitenda .