Þjóðmál - 01.12.2005, Side 95

Þjóðmál Vetur 2005 93
síðustu.árin.þegar.hann.veltir.fyrir.sér.völd-
um.og.áhrifum.einstakra.fyrirtækja.eða.stór-
eignamanna. í. smáríki. eins.og. Íslandi ..Þór.
bendir.réttilega.á.að.aukið.skilningsleysi.og.
tortryggni.virðist.hafa.komið.upp.á.milli.at-
vinnulífs.og.stjórnmála,.en.undirstrikar.að.
fyrirtæki.megi.aldrei.drottna.yfir.„lýðræðis-
lega.kjörnum.fulltrúum“­ .
Skýring.Þórs.á.því.hvers.vegna.leiðir.hafi.
í.nokkru.skilið.á.milli.atvinnulífs.og.stjórn-
mála.er.einföld ..Hugtök.sem.áttu.jafnt.við.
um.viðskiptalífið.og. stjórnmálin. eiga. ekki.
lengur.við.um.íslensk.viðskipti:.„Á.meðan.
fyrirtækin.eru.á.hraðri.siglingu.inn.í.alþjóð-
legt. skipulag. snúast. íslensk.stjórnmál. fyrst.
og.fremst.um.„landsmál“­.–.þannig.fjarlægj-
ast.þessir.tveir.heimar.hvorn.annan .“­
Ég. er. sammála. Þór. um. þetta. atriði. en.
skýringin. er. flóknari. og. margþættari .. Eitt-
hvað. segir. mér. að. Þór. hafi. vísvitandi. sett.
fram.fremur.einfalda.skýringu.til.að.forðast.
að. taka. þátt. í. þeim. deilum. sem. á. margan.
hátt.hafa.gegnsýrt.þjóðfélagið.á.undanförn-
um. misserum .. Líklega. er. þetta. skynsamleg.
afstaða.enda.ekki.til.útgáfunnar.stofnað.til.að.
taka.afstöðu.í.þeim.deilum ..Að.ósekju.hefði.
Þór.þó.mátt.velta.því.fyrir.sér.hvort.skýring-
anna.gæti.verið.að.leita.í.því.að.einstök.fyrir-
tæki.og/eða.athafnamenn.væru.að.reyna.að.
„drottna“­.yfir.þjóðfélaginu.í.viðleitni.sinni.til.
að.skapa.leikreglur.sem.væru.þeim.þóknan-
legar ..Og.hér.skiptir.einnig.önnur.staðreynd.
máli:.Mikill.meirihluti.alþingismanna.hefur.
litla.eða.enga.reynslu.úr.heimi.viðskipta ..Þeir.
skilja.því.ekki.gangverkið.eða.þá.menningu.
sem.ríkir.í.kringum.frjáls.viðskipti ..Þeir.fáu.
þingmenn.sem.eiga.sér.bakgrunn.í.viðskipta-
lífinu.eru.fremur.tortryggðir.af.félögum.sín-
um.og.fjölmiðlungum .
Straumhvörf. er. lipurlega. skrifuð. bók. og.
þægileg.aflestrar ..Bókin.er.skyldulesning.fyrir.
alla.sem.vilja.kynnast.og.fylgjast.með.íslensku.
viðskiptalífi,. hvort. heldur. þeir. vinna. við.
Austurvöll.eða.í.útrásarfyrirtæki.í.London .
Litið.á.lífið.úr.
óvæntri.átt
Steven.D ..Levitt.og.Stephen.J ..Dubner:
Freakonomics . A rogue economist explores the
hidden side of everything,. William. Morrow,.
2005,.242.bls .
Eftir.Grétu.Ingþórsdóttur
Steven.D ..Levitt.er.einn.færasti.hagfræðing-ur.í.Bandaríkjunum.að.mati.kollega.hans.
en.hann.fékk.árið.2003.verðlaun.kennd.við.
John.Bates.Clark.sem.annað.hvert.ár.eru.veitt.
þeim.hagfræðingi.yngri.en.40.ára.sem.talinn.
er. skara. fram. úr. í. Bandaríkjunum .. Hann.
starfar.við.Chicago-háskóla.og.þykir.sérstaða.
hans.einkum.felast.í.því.að.hann.spyr.óvenju-
legra.spurninga.og.skoðar.hlutina.úr.annarri.
átt.en.hagfræðingar.eru.vanir ..Honum.finnst.
hagfræðin.eiga.frábær.tæki.til.að. leita.svara.
en. búa. jafnframt. við. átakanlegan. skort. á.
áhugaverðum.spurningum .
Sumarið. 2003. var. Stephen. J .. Dubner,.
rithöfundur. og. blaðamaður,. gerður. út. af.
örkinni.af.New York Times Magazine.til.að.
skrifa. um.Levitt ..Dubner. var. þá. að. vinna.
að.bók.um.sálfræði.peninga.og.hafði.tekið.
viðtöl. við. ótalmarga. hagfræðinga .. Hann.
komst.að.því.að.fæstir.þeirra.töluðu.manna-
mál,.eða.eins.og.hann.orðaði.það,.þá.töluðu.
þeir. ensku. eins. og. hún. væri. fjórða. eða.
fimmta.mál.þeirra ..Levitt. fór.á. sama. tíma.
í. fjölda. blaðaviðtala. vegna. verðlaunanna.
sem.hann.hafði.hlotið.og.fannst.blaðamenn-
irnir. ekki. sérlega.ögrandi. í.hugsun ..Hann.
ákvað. hins. vegar. að. Dubner. væri. ekki. al-
gjör.asni.og.Dubner.komst.að.því.að.Levitt.
væri. ekki. steingeldur. reiknistokkur. og. var.
raunar.heillaður.af. . frumleika.hans.við.að.
nálgast.viðfangsefni.sín.og.hæfileikum.hans.
til.að.útskýra.þau ..Þegar.Levitt.var.beðinn.
um.að.skrifa.bók.tók.hann.það.ekki.í.mál.