Þjóðmál - 01.03.2011, Síða 66

64 Þjóðmál VOR 2011
og vandamálið þá orðið of stórt . Það er
jafnframt auðveldara að fela sig bak við
árs reikninga og tölur annarra en að taka
áhættuna á því að hafa rangt fyrir sér þegar
af drifaríkar ákvarðanir eru teknar og þurfa
að verjast gagnrýni bankanna .
Greiningardeild Íslandsbanka telur að
sam þykki Icesave „marki tímamót“ vegna
þess að matsfyrirtækin líti jákvæðum augum
á málin og lánsfjármarkaðir muni þar af
leiðandi opnast Íslendingum . Getuleysi
grein ingar deildanna til að hugsa sjálfstætt
er efna hagsvandamál . Matsfyrirtækin vilja
að allir ferðist með straumnum rétt eins og
Banda ríkin hafa gert nú í áratugi með gríðar­
miklum halla ríkissjóðs sem vex og vex og
er orðið nær óyfirstíganlegt vandamál í dag .
Sérfræðingur eins matsfyrirtækis, sem ég
ræddi við fyrir rúmu ári síðan (og reyndist
þá ekki vita eitt né neitt um málefni Icesave­
samningsins og réttarstöðu aðila þrátt fyrir
að vera sérfræðingur í málefnum Íslands),
benti mér á að ástæða þess að Bandaríkin
hafa gott lánshæfismat sé hin mikla eftir­
spurn eftir dollurunum þeirra . En hvað er
eggið og hvað er hænan? Matsfyrirtækin eru
ávallt á eftir markaðnum þegar kemur að
lækkun lánshæfismats . Asíukreppan 1997
og hrun íslensku bankanna er til vitnis um
gagnsleysi matsfyrirtækja . Stórgott dæmi er
einkunn sú sem matsfyrirtækin gáfu hinum
flóknu skulda bréfavafningum sem orsök­
uðu banka kreppuna 2008 . Tölvupóstar, sem
fóru milli starfsmanna matsfyrirtækjanna,
lýsa vel að einstaklingarnir átta sig vel á stöð­
unni, en allt víkur fyrir skammtímahags­
mun um matsfyrirtækjanna . „Let’s hope
we are all wealthy and retired by the time
this house of cards falters,“ segir í einum
tölvupósti starfsmanns S&P .
Við bindum því miklar vonir við endur­
skoðendur . Vonandi þora þeir að bíta
í höndina sem gefur þeim, ekki nægir
að gelta . Það eru helst fréttamiðlar sem
geta beitt gagnrýni á kerfið, t .d . frétt
Morg un blaðsins um getu Landsbankans
til að greiða 300 milljarða skuldabréf í
eigu gamla Landsbankans og hin fyrir­
sjáanlegu og sorglegu svör bankans við
fréttaflutningnum .
Dæmi 1
Veðsettar eignir Landsbankans
Hinn 12 . október 2010 veitti nýi Lands bankinn þeim gamla veð í
ýms um eignum bankans á móti hinu 300
milljarða skuldabréfi sem gamli Lands­
bank inn heldur á . Þetta þýðir að sú vörn
sem Alþingi setti innistæðueigendum,
þegar innistæður voru flokkaðar sem for­
gangs kröfur, er hér nær gagnslaus, með
lögum 67/2010 sem veitti Landsbankan­
um þessa heimild . Fari Landsbankinn illa
fara tilteknar eignir fyrst til skuldabréfsins
og afgangur til innistæðueigenda . Áhættan
að eignir Landsbankans séu ofmetnar kæmi
til gjaldþrots félagsins liggur nú að miklu
leyti á innistæðueigendum . Af hverju var
þetta gert, leið gamla Landsbankanum
eitthvað illa með þetta skuldabréf ótryggt,
taldi hann líkur á greiðsluþroti? Alþingi
samþykkti lögin löngu eftir uppgjör milli
gamla og nýja Landsbankans . Áhætta
almennra kröfuhafa eykst alltaf þegar
einstaka kröfuhafar fá veð í eignum . Ekki
varð ég var við mikla gagnrýni á þetta stóra
mál frá greiningardeildum bankanna .
Dæmi 2
Peningamarkaðssjóðirnir
Samkvæmt frétt Morgunblaðsins tapaði Íslandsbanki 10 milljörðum af 12,9
milljarða kaupverði á skuldabréfum úr
Sjóði 9 . Bankinn keypti safnið m .v . 85%
end urheimtur . Raunin varð 15–20% end­
ur heimtur . Hvernig gat það gerst að virt