Iðjuþjálfinn - 01.06.2015, Blaðsíða 28

28
milli þeirra. Benda má á að Margrét
Sigurðardóttir og Valerie Harris (2011)
hafa skrifað dæmisögur um notkun
þessa þjónustuferlis við íslenskar
aðstæður.
Segja má að flest þau líkön yfir
þjónustuferli, sem eru í notkun í
dag, sammælist um þrjú meginþrep,
þ.e. mat, íhlutun og endurmat. Þau
greinir á um undirþætti og aðferðir,
t.d. hvort fræðirammi ráði ferð og
stýri vali matsaðferða eða hvort
áhorf og matsniðurstöður stýri vali
á íhlutunarleiðum. Fræðilíkön hafa
gjarnan sprottið upp úr ákveðnum
fræðum eða starfssviði innan iðju-
þjálfunar. Það kemur því ekki á óvart
þótt sum fræði- og/eða þjónustulíkön
henti ákveðnum hópum þjónustuþega
betur en önnur. Af þessum sökum er
alls ekki sjálfgefið að eitt líkan henti
öllum þjónustuþegum best og ýmsa
þætti þarf að vega og meta áður en eitt
líkan er valið fram yfir annað.
Þegar þjónustulíkan eins og OTIPM
leiðir þjónustuna er vali á faglíkani
frestað þar til eftir að mat hefur átt
sér stað. Þessu er öfugt farið þegar
fræðilíkön eru notuð til að leiða þjónustu
því þar ákvarða fræðin hvaða matstæki
og leiðir eru notuð. Slíkt ferli, leitt af
fræðum, getur í sumum tilfellum flýtt
fyrir þjónustu, en það getur einnig sett
þjónustunni og rökleiðslu iðjuþjálfans
takmarkanir (Fisher, 2009; Hagedorn,
2001). Það skapar OTIPM ferlinu
sérstöðu að krafist er áhorfs, ásamt
framkvæmda- og athafnagreiningu
við matið, og ferlið er ekki bundið
við fræðilíkön eins og er t.d. raunin í
þjónustuferlum tengdum MOHO, OA
og fleirum auk þess að vera afgerandi
varðandi íhlutunar leiðir.
Eins og fram hefur komið hafa
iðjuþjálfar á Grensási stuðst við OTIPM
þjónustuferlið (Fisher, 2009, 2013) þegar
þeir veita þjónustu. Ástæðurnar fyrir því
að OTIPM var valið sem þjónustuferli
fyrir Grensás á sínum tíma voru einkum
tvenns konar. Annars vegar þótti þetta
þjónustuferli henta skjólstæðingum
betur en önnur þjónustuferli þar sem,
þótt tekið sé mið af vilja skjólstæðinga,
þá byggir matið alltaf á áhorfi iðjuþjálfa
ásamt tilheyrandi framkvæmda- og
athafnagreiningum. Áhorf er mikilvægur
matsþáttur á Grensási, þar sem sumir
skjólstæðinganna hafa skerðingu sem
snertir t.d. innsæi og þeir sem standa að
skjólstæðingunum gera sér ekki endilega
grein fyrir umfangi iðjuvanda sem orðið
hefur til við nýlegt áfall en var ekki
til staðar áður. Hins vegar var önnur
mikilvæg ástæða sú að matsmaður er
ekki háður ákveðnum fræðilíkönum
við matið. Val á íhlutunarleiðum og
líkönum byggir því fyrst og fremst á
niðurstöðum matsins. Þar sem góð
reynsla er af notkun OTIPM á Grensási
og heimildasamantekt á líkönum yfir
þjónustuferli bendir ekki til að önnur
þjónustuferli henti betur, þótti ekki
ástæða til að skipta um þjónustuferli
fyrir gerð yfirlitstöflunnar.
Matsaðferðir og íhlutun
Iðjuþjálfar nota matsaðferðir í
mismunandi tilgangi. Sumar þeirra eru
t.d. notaðar til að afla upplýsinga, aðrar
til að lýsa breytingum og enn aðrar
til að mæla breytingar. Próffræðilegir
eiginleikar matsaðferða eru því mis-
mun andi. Í þessari umfjöllun verður
matsaðferðum skipt í þrjá flokka eftir
próffræðilegum eiginleikum þeirra. Um
er að ræða flokkana óformlegar aðferðir
(stöðluð og óstöðluð viðtalsform),
matstæki og mælitæki. Raðkvarðar, sem
nýta má við að lýsa ástandi og breytingum,
verða flokkaðir sem matstæki svo hér
verður því höfðað til matstækja sem
byggja á raðkvörðum. Matstæki, sem
byggja á jafnbilakvörðum og eiginlegum
mælieiningum nothæfum
til að mæla ástand og
breytingar á ástandi, verða
hins vegar flokkuð sem
mælitæki, þar sem um
mjög ólíka próffræðilega
eiginleika er að ræða.
Gerð hefur verið úttekt
á matstækjum í notkun á
starfsstöðvum iðjuþjálfa
LSH (Fagráð iðjuþjálfa
LSH, óbirt handrit).
Úttektin náði m.a. yfir
próffræðilega eiginleika
og túlkun tölfræðilegra
rannsóknarupplýsinga
(sbr. Guðrún Árnadóttir,
2003, 2008). Hins vegar
hefur enn sem komið er
ekki verið gerð úttekt á
Grensási á þjónustuferlum
né íhlutun sem hægt væri
að styðjast við, við gerð
yfirlits.
Aðferð
Flestir þjónustuþegar iðju-
þjálfa á Grensási tilheyra
þremur me gin flokkum
sjúkdómsgreininga, þ.e.
fólk með taugasjúkdóma,
áverka og bæklun. Sjá töflu 2 yfir
sjúkdómsgreiningar þeirra sem njóta
þjónustu iðjuþjálfa.
Þar sem OTIPM þjónustuferlið
hentar vel til að leiða þjónustu iðjuþjálfa
á Grensási var ákveðið að nota ferlið
við gerð yfirlitstöflunnar og samþætta
það við matsaðferðaflokkana þrjá, þ.e.
óformlegar matsaðferðir, matstæki og
mælitæki. Úttekt Fagráðs iðjuþjálfa
LSH á mats- og mælitækjum iðjuþjálfa
spítalans var höfð til hliðsjónar
við flokkunina (Fagráð iðjuþjálfa
LSH, 2013). Við gerð töflunnar var
OTIPM ferlið einfaldað í sex þrep
sem tilheyra þremur meginlotum.
Loturnar voru aðgerðabundnar
þannig að matslotan nær yfir eflingu
tengsla, framkvæmdagreiningu og
athafna greiningu. Matslotu lýkur með
markmiðum. Íhlutunarlota felur í sér tvö
þrep. Hún hefst með vali á faglíkani eða
einhverra hinna fjögurra íhlutunarleiða
(hægt er að velja fleiri en eina leið)
og síðan tekur við eiginleg íhlutun.
Íhlutunarlota var aðgerðabundin með
því að skoða íhlutunarleiðir (fjórar leiðir
tengdar Jöfnunar-, Leikni-, Lagfæringa-
og Fræðslulíkönum), íhlutunarnálganir
(tengdar sértækum fræðilíkönum innan
íhlutunarleiðanna) og íhlutunaraðferðir.
Tafla 2. Þjónustuþegar í iðjuþjálfun á Grensási
Sjúkdómsgreining* Undirflokkur greiningar
Taugasjúkdómar Guillian Barrè
Heilabilun
Heilablóðfall
Heilabólga
Heilahimnubólga
Heilaæxli
Meðfæddir taugasjúkdómar
MND
MS
Parkinson
Úttaugabólga
Áverkar Beinbrot
Fjöláverkar
Höfuðáverkar
Mænuskaðar
Úttaugaskaðar
Bæklun Aflimanir
Gervilimir
Sinaflutningar
Álagssjúkdómar Bakverkir
Brjósklos
Legusár
Samfall á hrygg
Verkir í hnjám
Langvinn veikindi Fjölkerfabilun
Krabbamein
Geðræn/félagsleg vandamál Afleiðingar vímuefna misnotkunar
Þroskahömlun
Gigtarsjúkdómar Liðagigt
Slitgigt
Vefjagigt
Óskilgreind taugaeinkenni