Þjóðmál - 01.12.2010, Blaðsíða 38

36 Þjóðmál VETUR 2010
að enga ánægju sé að hafa af skírlífi“ (s .
54) . Það má því segja að ef ekki væri fyrir
menn eins og Koestler væri hversdagurinn
eilífur .
Eftir Koestler dettur dampurinn niður
þegar í kjölfarið siglir leikskáldið Henrik
Ibsen . Manngerðin fellur ekki eins að
smekk Dalrymples sem ásakar hann um
að vera fyrsta póstmódernistann . Með
boðskap í leikritum sínum hafi Ibsen
brotið niður samfélagslega og siðferði lega
múra sem leiddi menn inn á braut ein-
staklings hyggjunnar . Ibsen var talsmaður
fullkom ins frelsis einstaklingsins, þótt
sjálfur léti hann það aldrei eftir sér . En
fullkomið frelsi fæst aðeins ef ekkert annað
skiptir máli . Þegar svo er komið skiptir líf
annarra heldur ekki máli . Rétt eða rangt
er ekki lengur til . Tuttugasta öldin reyndi
á þetta frelsi .

Það væri endalaust hægt að velta upp við fangsefnum úr bók Dalrymples, en
ein hvers staðar verður að láta staðar num ið .
En þar sem Íslendingar standa nú frammi
fyrir að sótt hefur verið um aðild að Evrópu-
sam bandinu getur verið forvitnilegt að
skoða límið sem Dalrymple telur að bindi
Þýskaland inn í þennan gráa klúbb . Þörf
Þjóðverja fyrir sameinaða Evrópu byggi á
sektarkennd og skömm, því að vegna yfir-
þyrm andi pólitískrar sögu á síðustu öld
leyfist þeim hvorki að minnast eða gleyma .
Allt er brennimerkt nasismanum og þá
líka stórvirki þýsku meistaranna á sviði
menningar, tónlistar og heimspeki . Þjóða-
rstolt og ættjarðarást leyfist ekki . Bara
orðið eitt, stolz, í auglýsingabæklingi kallar
á endalausar efasemdir og vangaveltur .
En allir þurfa að eiga sér samastað; að
tilheyra . Dalrymple telur að þessi fyrrum
stolta þjóð hafi valið þann kost að tilheyra
Evrópu . Ólíkt öðrum sem þenja brjóst
þegar þeir segjast vera Frakkar, Pólverjar
eða Portúgalar finni Þjóðverjar aðeins til
stolts þegar þeir segjast vera Evrópumenn .
Dalrymple fer háðulegum orðum um þetta
og líkir því við að einhver segist ekki finnast
hann vera maður, hann sé spendýr . Skömm
ofan á skömm er svo saga kommúnismans
í Austur-Þýskalandi, sem óþarft er að rifja
hér upp . Það er ekki víst að allir kaupi þessa
útskýringu og allra síst þeir sem nú banka
á dyr Þýskalands og biðja um ölmusu . En
þjóðarsál er flókið fyrirbæri og Dalrymple á
rétt á sinni skoðun eins og hver annar .
Eins og sést á þessum stiklum kemur
Dalrymple víða við og er frásögnin á köflum
reyfara líkust . Essayju-formið leiðir til þess
að verkið er nokkuð sundurlaust, enda er
hér um uppröðun á sjálfstæðum greinum
að ræða sem að öllum líkindum voru
upphaflega ekki skrifaðar með heildstætt
verk í huga . Engu að síður smellur það
saman þegar það er skoðað í heild, með
fáum undan tekningum . Verkið hefst í
fangelsi og það endar í fangelsi . Allt þar á
milli segir sögu samfélagslegrar þróunar sem
að mati Dalrymples er komin í ógöngur . Því
hefur hann lagt til atlögu við hið sósíal íska
velferðarkerfi sem hann segir vera mann-
skemmandi í „góðmennsku“ sinni . Ekkert
mannlegt er Dalrymple óviðkomandi og
ættu flestir að geta fundið eitthvað á sínu
áhugasviði í bókinni, þótt eflaust verði
einhverjir til að andmæla skoðunum hans .
Ef svo væri ekki væri tilefnið lítið að stofna
til stríðs .