Þjóðmál - 01.12.2010, Blaðsíða 21

Þjóðmál VETUR 2010 19
númeri frambjóðenda en ekki nafni . Allt
þetta þrennt er nýmæli hér . Hættan var
sú, eins og kom á daginn, að þeir sem voru
þekktir og bjuggu á höfuðborgarsvæðinu
nyttu ákveðins forskots þegar að kjöri
kæmi .
Í ljós kom að ríflega 520 manns buðu sig
fram til stjórnlagaþings . Er það áreiðanlega
mun fleiri en nokkurn óraði fyrir . Af þeim
er mikill meiri hluti af höfuðborgar svæð-
inu auk þess sem karlar eru 364 en konur
159 .
Í aðdraganda kosninganna fylgdumst við
með því hversu erfiðlega frambjóðendum
gekk að koma sér á framfæri . Um leið og
frambjóðendur reyndu að kynna nafn sitt
og áherslumál þurftu þeir jafnframt að
burðast með að tengja sig tilteknu númeri .
Það er stór spurning hvort ekki hefði verið
betra að hafa kjörseðilinn á nokkrum
blaðsíðum og leyfa kjósendum að velja nafn
í stað þess að fara þessa framandi leið . Þá brá
Ríkisútvarpið á það ráð, eftir að umtalsverð
gagnrýni kom fram á umfjöllun þess, að
taka viðtöl við alla frambjóðendur og
spila í útvarpinu á nokkurra daga tímabili .
Ekki virðast þær útsendingar hafa megnað
að rétta hlut lítt þekktra frambjóðenda
gagnvart hinum þekktari .
Hvað er fram undan?
Sá lærdómur sem má strax draga af því ferli sem nú er að baki, þ .e . sjálfri
kosningunni til stjórnlagaþings, er vafa-
laust sá, að mjög þarf að ígrunda hvernig
haga skuli kjördæmaskipan hér á landi
og verulegir gallar eru á því að landið sé
eitt kjördæmi . Í ljós hefur komið hversu
miklum annmörkum það er háð, að kynna
sig á landsvísu eins og þarna var gert sem
er einn stærsti galli á því að landið sé eitt
kjördæmi . Hallar mjög á þá, sem eru
óþekkt ari og eiga erfiðara með að koma
sér á framfæri . Miklu nær er að athuga
hvort hægt sé að minnka kjördæmin, skoða
kosti einmenningskjördæma eða jafnvel
hafa blandaða leið fámennra kjördæma og
landslista . Þá er einnig verulegt umhugs-
unar efni hvernig fara skuli með persónukjör
og hvort þeir sem helst hafa talað fyrir því,
séu enn á sama máli eftir þessa reynslu . Í
raun má segja, að í þeim flokkum sem
hafa haldið fjölmenn prófkjör er um vísi
að persónukjöri að ræða og athugunarefni
hvort hægt sé að finna einhverja leið til
að þessi sjónarmið mætist . Þó er ljóst,
að persónukjör til stjórnlagaþings er
eðlisólíkt persónukjöri til Alþingis þar
sem stjórnmálaflokkar keppa annars vegar
en í hinu tilfellinu keppa frambjóðendur
innbyrðis allt fram á kjördag . Slíku fylgja
vafalaust mikil átök .
Þá er þessi kosning vonandi sú eina þar
sem kjósendur og frambjóðendur þurfa
að búa við að nöfn víki fyrir númerum .
Fyrir utan hversu undarlegt það er að kjósa
með þeim hætti, er þetta svo ópersónulegt
að engu lagi er líkt . Nánast er það eins og
talningar vélar standi kjósendum og fram-
bjóðendum fram ar .
En meginatriðið hlýtur þó að vera það,
hvert skuli stefnt og hver verði niðurstaðan
á stjórnlagaþingi . Vonandi munu þeir
sem setjast á stjórnlagaþing ná tökum á
þessu verkefni og hafa það einnig í huga,
að umbylta ekki því sem ekki er bilað . Að
breyta ekki því sem hefur fram að þessu
verið hornsteinn íslensks samfélags . Það að
endurskoða stjórnarskrá, þýðir ekki að hana
þurfi að endurskrifa eða snúa á hvolf . Síst
þurfum við á því að halda .