Skólavarðan - 01.09.2010, Blaðsíða 19

19
Skólavarðan 4.tbl. 2010fræðin
Rætt var við þrjár mæður með ADHD eða ADD og þrjá umsjónar-
kennara barna þeirra. Hingað til hefur ADHD meðal fullorðinna lítið
verið rannsakað og enn minna er vitað um samskipti foreldra með
ADHD við skóla, bæði hvað varðar þeirra eigin skólagöngu sem og
skólagöngu þeirra eigin barna. Í þessari grein verður almennt notast
við alþjóðlegu skammstöfunina ADHD, það er athyglisbrestur með
ofvirkni.
ADHD og eigin skólaganga
Mæðurnar þrjár sem voru á aldrinum 33 - 46 ára fengu greiningu á
árunum 2005-2009. Þær eiga allar börn með ADHD og/eða einhverfu
greiningu. Það skipti þær miklu máli að fá greiningu, en með henni
fengu þær svör við mörgum spurningum sem höfðu brunnið á þeim
mestalla ef ekki alla ævi. Ýmislegt í hegðun þeirra, framkomu og
tilfinningum í garð annarra varð skiljanlegra. Tvær mæðranna töluðu
um hvernig ADHD röskunin gerði það að verkum að þegar illa gengi
fyndist þeim þær vera slæmar mæður. Þær sögðu einnig að þegar
þær upplifðu óöryggi gagnvart kennurum barnanna eða skólanum þá
fylltust þær hræðslu og vantrausti og teldu sér trú um að þær væru
ömurlegt foreldri.
Mæðurnar áttu allar erfiða skólagöngu, miserfiða þó. Þær voru sam-
mála um að hafa verið á skjön við aðra og samskipti við kennara gengu
misvel. Tvær mæðranna töluðu um að fortíðin sæti ennþá í þeim og í
gegnum heimanám barnanna upplifðu þær ýmislegt úr eigin skóla-
göngu. Ein móðir sagði: „Núna er ég orðin foreldri og get ekki ennþá
skilað heimanáminu. Og ég fer með hangandi hausinn í foreldravið-
talið, alveg eins og ég fór með hangandi hausinn í foreldraviðtal þegar
ég var tíu ára. ... það sest alltaf inn á mína samvisku ef að eitthvað
gengur illa og þá fæ ég flashbakkið aftur í tímann og ég vil ekki hafa
þetta þannig.“
Allar mæðurnar töluðu um að sem betur fer væri skólaumhverfi mjög
breytt frá því sem var þegar þær voru í barnaskóla, börnum væri sýndur
meiri skilningur og ólíkum þörfum betur mætt. Mæðurnar, sem höfðu
allar lent í hrakningum í grunnskóla og átt erfiða skólagöngu, voru í
mismiklum mæli enn að vinna úr erfiðri reynslu sinni en aðdáunarvert
var hvernig þær nýttu þessa reynslu börnum sínum til góðs. Allar
mæðurnar töluðu um mikilvægi þess að þekkja geðræna hluta ADHD
og vita hvað ber að varast og hvaða þætti er nauðsynlegt að vinna með.
Þar skipti fræðsla miklu máli. Þær töluðu um mikilvægi þess að sýna
börnunum skilning, vera duglegar að taka eftir því sem þau gerðu vel
og hrósa á uppbyggilegan hátt. Þeim bar saman um að hrós skilaði oft
miklu til að bæta samskipti og eigin sjálfsmynd. Þær sögðu að röskunin
eltist ekki af þeim sjálfum en breyttist með árunum og hluti af því að
ráða við aðstæður eða reyna að hafa stjórn á aðstæðum dags daglega
væri að hafa reglu á hlutunum. Allar töluðu þær um mikilvægi þess að
reyna að koma í veg fyrir óskýrleika sem oft einkennir líf einstaklinga
með ADHD. Ein móðirin sagði: „Ég gæti svona trúað að þetta sé gegn-
umgangandi með þá sem eru með ADHD, að þegar ramminn er ekki
lengur skýr, eða kannski er skýr rammi en maður veit ekki hvort maður
á að vera inni í honum eða ekki, að þá verður maður bara hræddur og
veit ekki lengur hvað, til hvers er ætlast af manni.“
Mæðurnar töluðu um mikilvægi þess að sýna börnum sínum skiln-
ing, en þær þekkja vanmetakenndina sem fylgir því að eiga erfitt með
nám, ná ekki að skila heimanámi á réttum tíma og eiga erfitt uppdráttar
í skólanum. Sjálfsþekking væri einn af lykilþáttunum í að aðstoða eigið
barn og geta sýnt því skilning.
Mæðurnar voru allar sammála um að vanþekking skapaði oft verri
aðstæður en vera þyrftu og besta ráðið við henni, hvort sem það væri
eigin vanþekking eða vanþekking annarra á röskuninni, væri fræðsla.
Þær eru allar ýmist í námi eða hafa nýlokið því og telja að fræðsla
sé ein besta leiðin til að fyrirbyggja fordóma í garð einstaklinga með
ADHD. Tvær mæðranna töluðu um hreyfiþörf og ofvirkni sem veldur
þeim erfiðleikum. Þær töluðu um eirðarleysi og erfiðleika við að sitja
kyrrar, til dæmis þegar þær eru að aðstoða syni sína við heimanám.
Báðar töluðu um framtaksleysi sem þær upplifa oft. Þær sögðust
reyndar báðar vera mjög virkar en skorta oft úthald til að koma hlutum
í verk og fylgja þeim eftir. Það væri þó auðveldara að framkvæma
fyrir aðra en það sem sneri að þeim sjálfum. Ein móðirin orðaði þetta
þannig að hún væri alltaf á einhverjum þeytingi en snerist kannski
mest í kringum sjálfa sig. Hún væri eins og stormur í vatnsglasi og oft
á síðustu stundu. Hún talaði um að hún þyrfti að hafa allt mjög einfalt
og auðskiljanlegt því henni hætti til að flækja einföldustu hluti. Hún
sagði að ef eitthvað reyndist henni of flókið gæfist hún upp og gerði
ekki neitt. Önnur móðir tók undir þetta.
Heimanám
Viðhorf viðmælenda til heimanáms var blendið en þeim fannst að
þótt heimanám ætti það til að vera óskipulagt og ómarkvisst þá væru
ákveðnir þættir, eins og lestur, sem yrði að þjálfa heima. Ein móðir
sagði: „... ég held að það sé ekki hægt að sleppa lestri ... það sé bara
óraunhæft og óæskilegt.“ Mæðurnar litu heimanámið misjöfnum
augum, ein leit á það sem gæðastund með barninu sínu en hinar tvær
töluðu um að erfitt væri að finna tíma fyrir það - í nútímasamfélagi
væri margt sem keppti um tíma einstaklinga og heimanámið væri
aðeins einn þáttur í því. Ein móðirin sagði: „... ég þarf að undirbúa
mig svona hálfan daginn og ég þarf að undirbúa hann. Þetta tók
alveg seinnipartinn með slagsmálum og erfiðleikum ... og ég reyndi
að forðast það, hafði bara ekki orku í að ráðast í það.“ Um gæði
Maður er náttúrulega oft svolítið mikið á undan
sjálfri sér og þá er maður bara alltaf að reka sig
í bæði í dauða og lifandi hluti sem skapar bara
ringulreið. Og sá sem hefur alltaf verið svona, hann
heldur að þetta eigi að vera svona.