Félagsbréf - 01.06.1961, Síða 28

26
FÉLAGSBRÉF
ferðislífið.“ Svar hans kom sálfræðingnum mjög á óvart: „Ég? Ég gagn-
tekinn af hugsunum um kynferðislífið? Hver var það sem gerði þessar
teikningar?“ Og þessi skopsaga er alls ekki laus við skírskotun til nútíma
gagnrýni. Cleanth Brooks, höfundur hinnar snilldarlegu ritgerðar The
Language oj Paradox, uppgötvar jafnvel kynferðislegar aukaraddir í kvæði
Grays SorgairljóS í sveitakirkjugarSi, og leggur af sérstakri áfergju út af
ljóðlínunni „margt eitt blóm er borið til að roSna í einverunni.“ Þess
hefur verið getið til að Akkilles hafi dregið lík Hektors umhverfis Tróju-
borg hina fornu sökum þess að „í Illionskviðu má finna ótalmörg hring-
tákn — skildi, hjól og stríðsvagna og önnur hringlaga mynztur.“ Saul
Bellows lætur í ljós fremur kaldhæðnislegt álit sitt á Iþessari hugvitsam-
legu túlkun: „Ég sem hafði ávallt haldið, að hann hefði gert þetta sökum
þess, hversu reiður hann var.“
Stundum leiðir hið tæknilega málfar gagnrýnendanna, sem Freud er
óbeint ábyrgur fyrir, þá út í öfgar. Fyrir skömmu gagnrýndi Edgar
Johnson nýja bók um Charles Dickens og verk hans — en Johnson hefur
sjálfur ritað allmerka bók um Dickens, — og þar finnur hann hvöt til
þess að láta í ljós eftirfarandi ummæli um hið sólbjarta meistaraverk húm-
orsins, Pickwickbréfin: „Er lir. Pickwick hefur einu sinni skotið upp koll
inum úr hinum örugga móðurkviði Pickwickklúbbsins til þess að litast
um í heiminum, verður hann skjótlega fyrir brögðum hr. Jingles, heimsku
og mútuþægni laganna þjóna og niðurlægandi þjáningum Fleetfangelsisins.
Frá þessum skelfingum hverfur hann í fyrstu inn í einveru fangaklefans
og loks snýr hann nær alveg baki við heiminum og sezt í helgan stein.‘
Slík ummæli sem þessi eru svo fjarri öllum anda og tilgangi verksins að
þau mega teljast með öllu röng og skaðleg.
Náskylt þessu atriði er sú hætta, að þessi tegund gagnrýni grafi undan mati
á gildi bókmennta almennt, að minnsta kosti um nokkurt skeið. Þessir gagn-
rýnendur hafa tilhneigingu til þess að verða þjónar sinna eigin hleyp1'
dóma. Svo virðist sem að nokkrum tíma liðnum geti þeir ekki sætt sig
við neina Ijóðagerð, sem ekki gerir tilkall til hinnar sérstöku „vísinda-
legu“ gáfu þeirra. Þeir virðast hrifnastir af Ijóðum, sem samin eru eins
og „gátur“. Oft er þetta annars flokks skáldskapur eins og mikill hluti af
því, sem Ezra Pound hefur látið frá sér fara. Jafnvel fagra ljóðagerð
eins og ljóð Hart Cranes ViS gröf Melvilles — geta þeir því aðeins viður-
kennt, að hún sé „flókin“ í formi. Þeim Ijóðum, sem eru einföld og skýr