Bjartur og frú Emilía: tímarit um bókmenntir og leiklist - 01.07.1991, Síða 66

Vitanlega er það skilyrði fyrir líkamlegri túlkun tilfinningar að
maður hafi fundið fyrir henni sjálfur. Ég neita því ekki að mögulegt
er að „Krjúptu, og þú munt biðja", geti stundum verið einhvers
konar aðferð. En vinna leikarans er samt sem áður í því fólgin að kafa
í djúpin. í vissum tilfellum hjálpar okkur myndin af
demantakafaranum, sem leitar uppi í djúpinu tilfinningu í hráu
ástandi, — óunninn stein. Ef maður slípar hann ekki sést ekki einu
sinni að hann er demantur. Leikarinn fer sem sagt niður í djúpin og
leitar uppi frumástand tilfinningarinnar, sem hann vinnur á leiðinni
aftur upp í sýningarhæft form, sem hann túlkar í líkama sínum. Því
liggur meginleiðin að innan og út í líkamann. í Frakklandi hef ég það
oft á tilfinningunni, að leikaramir vilji sýna mér með leik sínum:
Sjáðu nú hve vel ég get falið tilfinningar mínar. Austrænn leikari
segir mér annað: Sjáið, hve vel ég get sýnt tilfinningar persónu
minnar. Ég er skuldbundin seinni leikhúsaðferðinni.
Sýningar þínar eru sviðsetningar sem ætíð eru opnar til áhorfenda:
Næstum allt er leikið augliti til auglitis við áhorfendur. Og pannig reynir
þú að ná ýtrasta tærleika hinnar leiksviðslegu myndar.
Mér er það erfitt að útskýra þessa hluti vegna þess að mér virðist það
svo sjálfsagt að leikhúsið sé ávallt ætlað áhorfendum. Jafnvel í
hinum innilegustu samræðum, þar sem leikarar horfahvor í augu
annars með prófílinn til áhorfenda, verður þríhymingur til. Leiðin
er alltaf frá leikara til leikara og þaðan til áhorfenda, eða frá leikara
til áhorfenda og þaðan til annars leikara. Að leika til áhorfenda er
mér nauðsyn. Ég væri í miklum vandræðum ef ég léti tvo leikara tala
saman í prófíl meira en tvær replikkur. I grísku harmleikjunum er
leikurinn til áhorfenda enn mikilvægari og reyndar ekki aðeins
vegna þess að það var reglan í grísku leikhúsunum til foma. Persónur
þessara harmleikja snúa sér aldrei lengi undan áhorfendum. Kórinn
talar stöðugt beint til áhorfenda, er fulltrúi þeirra. Og einhvem tíma
er ég vann með kórinn fann ég að það hlyti að snúast um leikhús,
þetta sem var að gerast á leiksviðinu, án hans hefði ég haldið að ég
væri að fást við lífið sjálft. í augum grikkja var það grundvallaratriði
að þeir horfðust í augu við kórinn því annars hefðu þeir ekki getað
greint á milli leikhússins og lífsins sjálfs.
66
Bjartur ogfrú Emilía