Morgunblaðið - 22.10.2015, Síða 10

Morgunblaðið - 22.10.2015, Síða 10
10 DAGLEGT LÍF MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. OKTÓBER 2015 Valgerður Þ. Jónsdóttir vjon@mbl.is Íbókinni Það sem ekki drepur manner Frans Balder myrtur á heimili sínu.August, átta ára sonur hans, verðurvitni að ódæðinu. Áður hafði Balder uppgötvað að þótt sonurinn segði aldrei aukatekið orð og virtist alvarlega þroskaskertur bjó hann yfir af- burðahæfileikum; snilligáfu sem lýsti sér í því að hann gat leyst flóknar stærð- fræðiþrautir á augabragði og teiknað eftir minni og af ofurnákvæmni myndir sem voru eins og ljósmyndir af vettvangi. Frans Balder áttaði sig strax á að drengurinn væri með savant-heilkenni og hóf að lesa sér til um hugtakið, rannsóknir og fólk með sérgáfu á mjög afmörkuðu sviði, en fatlað að öðru leyti. Um leið verða lesendur margs vísari því höfundurinn færir vitneskj- una, sem Balder aflar sér, jafnóðum til bók- ar, þ.á m. um þekkt fólk, lífs og liðið; Kim Peek, Leslie Lemke, Stephen Wiltshire og Nadiu. Þótt fróðleikurinn sem höfundur miðlar tiltölulega framarlega í bókinni af fyrrnefndu fólki með savant-heilkenni hafi ekki beinlínis með framvindu sögunnar að gera er lesningin áhugaverð og skýrir að mörgu leyti viðbrögð Augusts, sem verður lykilvitni lögreglunnar. En hvað er savant-heilkenni og hver er sér- gáfa þessa fólks sem varð Lagercrantz aug- ljóslega innblástur hinnar ungu söguhetju? Savant-heilkennið, stundum nefnt ofvita- heilkenni, er sjaldgæft en dæmi þess finnast hjá einhverfum, þroskaheftum og fólki með heilaskaða af ýmsu tagi, annaðhvort með- fæddan eða áunninn í kjölfar sjúkdóma, t.d. heilabólgu eða áverka á heila. Talið er að 10% einhverfra séu með savant-heilkenni og einn af 2.000 heilaskaðaðra eða þroskaheftra. Mun fleiri karlar en konur eru með heil- kennið, eða sex karlar á móti hverri einni konu. Sérgáfa fólksins er mismikil og er því jafnan skipt í þrjá hópa. Stærsti hópurinn veit allt mögulegt um eitthvað sérstakt og er mjög upptekinn af því. Annar hópurinn býr yfir listrænum hæfileikum, stærðfræðikunn- áttu eða öðrum hæfileikum sem stinga í stúf við andlegan þroska. Í þriðja hópnum eru þeir örfáu sem eru svo framúrskarandi hæfi- leikaríkir á afmörkuðu sviði að undrum sætir og eftirtektarvert þætti hjá hverjum sem væri. Talið er að í heiminum séu aðeins um 50 til 100 afburðaofvitar. Miðað við lýsing- arnar í bókinni er August í þriðja hópnum. Að minnsta kosti er ekki á margra færi að finna frumtöluþætti tölunnar 3034267 með því að nota sporger-ferla og þá ferilinn y²=x³−x+4, og punktinn P = (1,2) á ferl- inum! Fólk með sérgáfu innblástur Trúlega eru margir búnir að lesa, eru að lesa eða ætla að lesa bókina Það sem ekki drepur mann, sjálfstætt framhald Millennium-þríleiksins þar sem David Lagercrantz spinnur áfram úr söguþræði Stiegs Larssons, sem lést árið 2004 skömmu eftir útgáfu fyrstu bókarinnar, Karlar sem hata konur. Ein sögupersónan í nýju bókinni er August, átta ára einhverfur sonur Frans Balders, fremsta sérfræðings heims í gervigreind. Regnmaðurinn Dustin Hoffman og Tom Cruise sem bræðurnir Raymond og Charlie Babbitt í óskarsverðlaunamyndinni Rain Man frá árinu 1988, sem þykir gefa raunsanna mynd af ofvita. „Örlagasaga hennar var sögð í bók Lornu Selfe, Nadia: a case of extraordinary drawing ability in an autistic child, og bók Olivers Sacks, Maðurinn sem hélt að konan sín væri hattur, og Frans var al- veg heillaður af lestr- inum. Sagan af Nadiu var áhrifarík og það var margt hliðstætt með þeim August. Rétt eins og hann hafði Nadia virst heilbrigð við fæðingu og það leið langur tími þar til for- eldra hennar áttuðu sig á að eitthvað væri ekki eins og það ætti að vera,“ skrifar Lag- ercrantz. Nadia Chomyn fæddist í Nottingham 1967 og var tíu ára þegar fyrrnefnd bók eftir sál- fræðinginn Lornu Selfe kom út. Nadia var annað af þremur börnum innflytjenda frá Úkraínu. Þegar hún var tveggja ára fór for- eldra hennar að gruna að eitthvað væri að stúlkunni, sem myndaði hvorki augn- samband né brást við umhverfinu. Nadia var óvenjulega klaufaleg og dundaði sér tím- unum saman við endurteknar athafnir eins og að rífa pappír í tætlur. Öllum til undrunar hóf hún þriggja og hálfs árs að teikna hesta á skeiði. Hún teiknaði hratt og af mikilli ná- kvæmni og listfengi. Það skrýtnasta var að í stað þess að byrja á útlínunum teiknaði Nadia fyrst smáatriðin; hóf, makka eða ak- tygi, sem hún síðan tengdi saman í heild- armynd án þess að hlutföllin röskuðust um millimetra. Nadia teiknaði mörg hundruð ólíkar myndir af hestum og fleiri dýrum þar til hún var sex ára og lærði smám saman að tala. Sálfræðingum og listfræðinum var hulin ráðgáta hvernig slíkt væri á færi svo ungs barns sem aukinheldur var langt á eftir jafn- öldrum sínum í þroska og hafði aðeins hefði séð dýramyndir í barnabókum. Ólíkt mörg- um með savant-heilkennið missti Nadia þó bæði áhugann og hæfileikana um leið og hún lærði að tala. Selfe telur líklegt að sam- band sé þar á milli, en einnig hefur verið bent á að um svipað leyti missti Nadia móð- ur sína, ýmsar breytingar urðu í umhverfi hennar í kjölfarið og hún hafi ef til vill ekki fengið nægilega hvatningu. Í bókinni Nadia Revisited eftir Lornu Selfe sem kom út fyrir fjórum árum kemur fram að Nadia býr á sambýli og hefur ekki teiknað í mörg ár. Teikningar hennar prýða veggi heimilisins en hún sýnir þeim ekki minnsta áhuga og er algjörlega háð öðrum með sínar daglegu þarfir. Nadia – teiknari FYRIR HEIMILIN Í LANDINU ÞVOTTADAGAR AEG hafa verið vinsælustu þvottavélar á Íslandi í áratugi og eru enn, og tæknilega fullkomnari. 22% afsláttur af öllum AEG þvottavélum, þurrkurum og uppþvottavélum. 22%afsláttur LOK DAG AR LÁGMÚLA 8 · SÍMI 530 2800 Greiðslukjör Vaxtalaust í allt að 12 mánuði Opnunartímar: Virka daga kl. 10-18 Lokað næsta laugardag.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.