Morgunblaðið - Sunnudagur - 25.10.2015, Blaðsíða 6

6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25.10. 2015
Dýrafræðingar eru sammála
um að hundar séu afkom-
endur þeirra úlfa sem hafi átt
auðvelt með að vingast við
menn, báðum til hagsbóta.
Með ræktun í gegnum þús-
undir ára eru afbrigði hunda
orðin nánast óteljandi.
Fræðimenn segja að þótt
genamengi úlfa og hunda sé
næstum eins hafi aðlögun
hundsins að manninum (og öf-
ugt) valdið því að heili hans
þróaðist á annan hátt. En það
sem oft heillar okkur er geta
hunda til að skynja til-
finningalegt
ástand
eigandans
og finna á
sér hvað
hann
vilji.
Hvenær og hvar fóru mennað temja hunda? Ýmsarkenningar hafa verið sett-
ar fram um þessi mál, flestir sér-
fræðingar hallast nú að því að
minnst 15.000 ár séu síðan fyrstu
tömdu hundarnir komu til sögunnar.
Ef til vill er mun lengra síðan. Ný-
lega sögðu tveir vísindamenn, Laura
M. Shannon og Adam R. Boyko við
Cornell-háskóla í Bandaríkjunum,
frá rannsóknum sínum á DNA-
erfðaefni úr um 4.700 hundum, þ. á
m. hálfvilltum flækingshundum, í
alls 38 löndum. Niðurstaða rann-
sókna þeirra var að hundurinn ætti
rætur að rekja til Mið-Asíu.
En aðrir vísindamenn segja að
þessi sögulegu tímamót hafi líklega
orðið í sunnanverðu Kína. DNA-
rannsóknir hafa sýnt að nær allir
hundar á jörðunni virðast eiga sér
sameiginlega forfeður. Ekkert dýr
hefur jafn náin tengsl við manninn
og hundurinn, hann er „besti vinur
mannsins“, eins og oft er sagt. Um
þúsund milljónir hunda eru nú á
jörðinni, aðeins nokkrar milljónir
úlfa. Mikill meirihluti hundanna er í
reynd flækingar sem halda sig í
grennd við þorp og aðra mannabú-
staði vegna þess að þar er gjarnan
von um æti. Sumt er næstum of
skelfilegt til að sannir hundavinir
geti meðtekið það: Til er hundakyn
sem er ræktað til kjötframleiðslu í
Kína og Kóreu og Rómverjar þjálf-
uðu grimma hunda til hermennsku.
Drápshunda.
Dýr með marga hæfileika
„Hundar hafa gegnt hlutverki við-
vörunarkerfisins, séð um að rekja
spor, aðstoðað við veiðar, hafa eytt
rusli, gagnast sem hitapokar, passað
börn og leikið við þau,“ segir Colin
Groves, fræðimaður við háskólann í
Canberra í Ástralíu. „Menn sáu svo
hundinum fyrir mat og öryggi.“
Þefnæmi hunda er víðfrægt, það
er amk. 10.000 sinnum öflugra en í
okkur nútímamönnum. Þeir geta
jafnvel fundið lykt af krabbameini í
mönnum þótt rannsóknir sýni enn
þá engin merki um það. Allir kann-
ast líka við sögur eigendanna af
snilld hvutta. Hundurinn skynji t.d.
hvort eigandinn standi upp til að
fara út með ruslið eða fara í göngu-
túr með ferfætta vininn sinn.
Klókir hundar virðast geta „lesið“
ótrúlega mikið út úr atferli og
hreyfingum eigandans, líkamstján-
ingunni. Og hundar sýna skilyrð-
islausa samúð og tryggð þegar eig-
andanum líður illa. Að sjálfsögðu
eru hundar þó misjafnlega hæfir í
þessari rullu, sumir eru þannig
greindari en aðrir, aðrir einstaklega
blíðir.
Á síðari áratugum hafa tilraunir
einnig sýnt fram á að samskipti við
hunda og önnur gæludýr geti flýtt
verulega fyrir bata hjá sjúkum. Vís-
indamenn tóku á sínum tíma eftir
því að börn sem voru lokuð, áttu
erfitt með að mynda tengsl við aðra,
lifnuðu við, urðu strax jákvæðari
þegar komið var með hund inn á
læknastofuna. Þerapían fór þá að
virka betur.
Algengt er að litið sé á heim-
ilishundinn sem einn úr fjölskyld-
unni, hann nýtur engu minni ástar
og umhyggju en mannfólkið í hús-
inu. Velmeinandi fræðimenn vara
okkur þó við því að líta á hunda
sem loðið og ferfætt fólk.
Hunda skorti að mestu, eins og
önnur dýr, tímaskyn, þeir lifi
aðallega í núinu. Einnig sé ólík-
legt að hundar geti í reynd fundið
til afbrýðissemi eða sektarkenndar,
til þess þyrftu þeir að hafa þróað
með sér hæfileikann til að sjá sjálfa
sig sem einstaklinga. Hugsa eins og
menn. En athyglisverðar tilraunir
hafa verið gerðar nýlega með dýr
sem benda til þess að ekki megi al-
veg útiloka að þetta geti gerst.
Sumir hundasérfræðingar, meðal
þeirra er John Bradshaw, segja að
allt of mikil áhersla hafi verið lögð á
skyldleikann við úlfinn. Hegðunin sé
auðvitað nauðalík í mörgum efnum
en hundar séu mjög mótaðir af sam-
býlinu við manninn gegnum árþús-
undir. Og Bradshaw segir að það
sem einkenni samfélag úlfa í nátt-
úrunni sé samvinna, ekki ofbeldi
forystuúlfsins gagnvart hugs-
anlegum keppinautum.
Frægur dýrasálfræðingur og
Nóbelshafi í líffræði, Austurrík-
ismaðurinn Konrad Lorenz, lýsti því
einnig í bókum sínum hvernig sam-
skiptum úlfanna, slagsmálum sem
öðru, væri stýrt af ákveðnu mynstri
sem m.a. tryggði að þeir dræpu
yfirleitt ekki hver annan. Alþekkt er
að þegar úlfur er að tapa snýr hann
hálsinum að sigurvegaranum, eins
og býður honum að bíta. Og keppi-
nauturinn sleppir þá takinu. Eðlis-
hvöt villidýrsins segir því að ganga
ekki lengra.
Traustir vinir
manna um
þúsundir ára
HUNDURINN VAR FYRSTA DÝRIÐ SEM MAÐURINN TAMDI,
ÞAÐ GERÐIST FYRIR MÖRG ÞÚSUND ÁRUM, SENNILEGA
Í ASÍU. EN SVO MIKIL HAFA ÁHRIF HUNDSINS VERIÐ Á
MANNINN AÐ KANNSKI MÁ DEILA UM ÞAÐ HVOR HAFI
TAMIÐ HVORN.
Hægt er að þjálfa hunda til margra hluta, þekktir eru blindrahundar og lögregluhundar. Hér er fjórfættur kappi með
húsbónda sinn í eftirdragi á Huntington-ströndinni í Kaliforníu í árlegri brimbrettakeppni hunda í september sl.
AFP
AF ÚLFAKYNI
*Hann hafði ávallt reynt að vera góð manneskja. En ofthafði honum mistekist af því að þegar öllu var á botn-inn hvolft var hann bara mannlegur. Hann var ekki hundur.
Charles M. Schultz, höfundur Smáfólksins (Peanuts).
Alþjóðamál
KRISTJÁN JÓNSSON
kjon@mbl.is
HEIMURINN
SVÍÞJ
Maðurin
níf eða sverði í skemanda að bana með h
g særði tvo að auki illa var rasistí Svíþjóð á fimmtudag o
ma og valdi fórnarlömb sín eftirsem aðhylltist nýnasis
gn lögreglunnar. Morðinginn barkynþætti þeirra, að sö
m. Á heimili mannsins, sem löggrímu og svartan hjál
num, fundust ýmis gögn umskaut til bana á stað
BANDARÍKIN
WASHINGTON ryHi
Clinton aefni, líklegt forset
ri, þurftidemókrata á næsta á
efulá fimmtudag að svara
ningstundir hvössum spur
þingnefndar um Bengh
málið tofusvonefnda. Ráð
Bandaríkja 012 ogmanna I Be
fjórir Band al sendi-
herrann. C furra, he
verið söku skumkk
sendiherra
sö ðust sam
ku fuðbo
s gjöld
m
k
aldþeim og fjölskyldum
röeinu,,Stöðvið spillinguna
LA DR
AS USM mörkR
umandi og fýrl ullyr
egja þíslams, IS, aðrir s
etaegerjast gnarflokka er b
d víki.nings Rús
tín aggRússlandsf
öldum. ÍBandaríkjamenn o
amennreyn
n segirt gsem
nað gek
ennrei
enn.