Morgunblaðið - Sunnudagur - 25.10.2015, Blaðsíða 51

25.10. 2015 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 51
Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs verða
afhent í Hörpu næstkomandi þriðjudag á
verðlaunahátíð ráðsins og einnig afhent verð-
laun fyrir barna- og unglingabókmenntir, tón-
list, kvikmyndir og náttúru- og umhverfismál.
Íslensku höfundarnir Jón Kalman Stefánsson,
fyrir skáldsöguna Fiskarnir hafa enga fæt-
ur, og Þorsteinn frá Hamri, fyrir ljóðabókina
Skessukatla, eru tilnefndir til verðlaunanna,
en einnig tólf rithöfundar frá hinum norrænu
löndunum, sem hér er sagt frá.
Finnski leikarinn, tónlistarmaðurinn og rit-
höfundurinn Niillas Holmberg er tilnefndur
fyrir ljóðabókina amas amas amasmuv-
vat. Hún er önnur ljóðabók hans og hlaut
bókmenntaverðlaun Samaráðsins árið 2014.
Ljóðin í bókinni eru með sjálfsævisögulegar
skírskotanir, en bókin skiptist í fimm hluta þar
sem lesandinn fylgist með Niillas á mismun-
andi tímabilum.
Transparente Blanche heitir skáldsaga
eftir finnlandssænska rithöfundinn Peter
Sandström. Bókin, sem er fjórða bók Sand-
ströms en fyrsta skáldsaga hans, segir frá
samskiptum sonar og móður hans sem köll-
uð er að sjúkrabeði til að reyna að lækna
sjúklinginn með lækningarmætti sínum. Hún
kallar á soninn til að aðstoða sig, en hann
vinnur í áfengisverslun í Eistlandi. Samtöl
þeirra á býli í smábæ í Austurbotni, en heiti
bókarinnar dregur nafn af eplayrki, verða til
þess að smám saman rifjast atvik upp úr for-
tíðinni.
Finnski rithöfundurinn Hannu Raittila er til-
nefndur fyrir skáldsöguna Terminaali. Rait-
tila er einn þekktasti rithöfundur Finna, hefur
gefið út sextán bækur og hlaut meðal annars
Finlandia-verðlaunin árið 2001. Terminaali
hlaut Runeberg-verðlaunin 2014 og var til-
nefnd til Finlandia-verðlaunanna 2013.
Sögusvið bókarinnar er heimur hnattvæð-
ingar en sagan fjallar um örlög Lampen-
fjölskyldunnar sem tvístrast fyrir ýmsar sakir,
en reynir nú að ná saman aftur. Sögusviðið er
heimurinn um og eftir árásirnar á tvíbura-
turnana í New York 11. september 2001, og
saman við söguna af Lampen-fjölskyldunni
fléttar Raittila vangaveltum um stöðu mann-
kyns í hnattvæddum heimi og hvert stefni.
Skáldsaga færeyska rithöfundarins Sólrúnar
Michelsen, Hinumegin er mars, segir frá
rúmlega sextugri konu sem horfast verður í
augu við það að seinni hluti æviskeiðs hennar
sé hafinn og eins um samskipti hennar við
aldraða móður sína og glímu við færeyskt fé-
lags- og heilbrigðiskerfi, en móðirin er ósjálf-
bjarga að mestu leyti og þjáist af elliglöpum.
Sólrún er þekktur rithöfundur í heimalandi
sínu og afkastamikil. Hún hlaut Barnabóka-
verðlaun Þórshafnar 2002 og Færeysku bók-
menntaverðlaunin 2008. Hún var tilnefnd til
Barna- og unglingabókmenntaverðlauna Vest-
norræna ráðsins 2004.
HOMO sapienne er fyrsta skáldsaga
grænlenska ritöfundarins Niviaq Korn-
eliussen sem er hálfþrítug. Heiti bókarinnar
vísar að vissu leyti til viðfangs hennar en
sögupersónurnar fimm eru tvær lesbíur, einn
hommi, ein tvíkynhneigð stúlka og ein trans-
manneskja. Umfjöllunarefni bókarinnar er
það hvernig þessum einstaklingum tekst að
falla inn í hið litla grænlenska samfélag en líka
um ást og vináttu og fjölskyldubönd.
Bókinni var almennt vel tekið á Grænlandi
þegar hún kom út, en hún vakti einnig deilur
fyrir opinskáa umfjöllun um mál sem legið
hefur í þagnargildi. HOMO sapienne kom
upphaflega út á grænlensku, en Niviaq Korn-
eliussen endurskrifaði hana á dönsku. Bókin
var tilnefnd til bókmenntaverðlauna Politi-
ken.
Skáldsagan Bare et menneske eftir
norsku skáldkonuna Kristine Næss er til-
nefnd. Þetta er fimmta skáldsaga Kristine
Næss, en hún hefur einnig gefið út ljóðabæk-
ur, smásagnasafn og bók um eðli skáldskapar.
Sagan hefst þar sem ungrar stúlku í vest-
urhluta Óslóar er saknað. Hún sást síðast
skammt frá húsi þar sem Bea Britt, rithöf-
undur á sextugsaldri, býr í einsemd en verð-
ur nú fyrir ónæði vegna leitarinnar að stúlk-
unni og síðan þegar grunur beinist að henni.
Fleiri koma við sögu í bókinni, Cessi, amma
Beu og Beate, dóttir vinkonu Beu.
Þríleikur Jons Fosse, Andvake, Olavs
draumar og Kveldsvævd, er tilnefndur til
verðlaunanna. Fosse, sem er einnig þekktur
sem leikskáld, hefur áður sent frá sér skáld-
sögur og þannig var Morgon og kveld tilnefnd
til bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs
2001. Hún kom út á íslensku fyrir stuttu í
þýðingu Hjalta Rögnvaldssonar.
Þríleikurinn segir frá Asle og Alidu og ör-
lögum þeirra. Í fyrsta hlutanum gerist voveif-
legur atburður sem á eftir að hafa mikil áhrif
á líf þeirra eins og kemur í ljós í öðrum hluta
sögunnar, en sá þriðji segir frá eftirleiknum
með augum afkomenda þeirra.
Í skáldsögunni Den andra kvinnan eftir
sænska rithöfundinn Therese Bohman segir
frá ástarsambandi ungrar konu og eldri
manns. Hún vinnur í eldhúsi á spítala en hann
er yfirlæknir þannig að það er aðstöðu- og
valdamunur á milli þeirra. Therese Bohman
hefur starfað sem ritstjóri og bókmennta- og
listgagnrýnandi. Den andra kvinnan er önnur
skáldsaga hennar. Bohman hlaut nýlega
menningarstyrk Norrköping-borgar.
Bruno K. Öijer er eitt þekktasta skáld Sví-
þjóðar, en bók hans, Och natten viskade
Annabel Lee, er tilnefnd til verðlaunanna.
Heiti bókarinnar vísar til ljóðs Edgars Allans
Poe um stúlkuna Annabel Lee sem vindurinn
varð að aldurtila.
Bruno K. Öijer er ekki síst frægur fyrir
upplestur sinn, en hann gaf út sína fyrstu
ljóðabók 1973 og ellefu ljóðabækur hafa
komið síðan og ein skáldsaga. Hann hefur
hlotið fjölda verðlauna, til að mynda verðlaun
Carls Emils Englund 1991, Bellman-verðlaun-
in 1999, De Nio-verðlaunin 2002, Dobloug-
verðlaunin 2010 og Ferlin-verðlaunin 2013.
Minkriket heitir skáldsaga eftir álands-
eyska rithöfundinn Karin Erlandsson. Er-
landsson starfar sem menningarritstjóri dag-
blaðsins Nya Åland í Maríuhöfn og er
Minkriket fyrsta skáldsaga hennar. Við fyrstu
sýn er bókin saga fjölskyldu sem hellir sér út í
minkarækt, en á sama tíma fjallar hún um sið-
ferðileg álitaefni í dýrahaldi.
Tilnefningar
til bókmenntaverðlauna
Jon Fosse Bruno K. Öijer
Hannu Raittila
Helle Helle Karin Erlandsson Kristine Næss
Niillas Holmberg
Niviaq Korneliussen
Peter Sandström
Pia Juul Sólrún Michelsen Therese Bohman
Áhugamenn um Hringadróttinssögu eiga
kost á að kaupa kort af sögusviði bókanna
með merkingum J.R.R. Tolkiens. Kortið er til
sölu hjá Blackwell’s og kostar um tólf millj-
ónir króna
Á kortinu kemur meðal annars fram að
heimabyggð hobbítanna er á svipuðum slóð-
um og Oxford, hafi einhver efast um það, en
einnig að ítalska borgin Ravenna er fyrir-
mynd Minas Tirith, höfuðborgar Gondor.
Kort með
merkingum Tolkiens
BÓKSALA 14.-20. OKTÓBER
Allar bækur
Listinn er tekinn saman af Eymundsson
1 HundadagarEinar Már Guðmundsson
2 HrellirinnLars Kepler
3 Skuggasaga-ArftakinnRagnheiður Eyjólfsdóttir
4 Þarmar með sjarmaGiulia Enders
5 GildranLilja Sigurðardóttir
6 Íslensk litadýrðElsa Nielsen
7 Stúlkan í trénuJussi Adler-Olsen
8 Grimmi tannlæknirinnDavid Walliams
9 Sjóveikur í MünchenHallgrímur Helgason
10 LausninEva Magnúsdóttir
Íslenskar bækur
1 HundadagarEinar Már Guðmundsson
2 HrellirinnLars Kepler
3 Skuggasaga-ArftakinnRagnheiður Eyjólfsdóttir
4 Þarmar með sjarmaGiulia Enders
5 GildranLilja Sigurðardóttir
6 Íslensk litadýrðElsa Nielsen
7 Stúlkan í trénuJussi Adler-Olsen
8 Grimmi tannlæknirinnDavid Walliams
9 Sjóveikur í MünchenHallgrímur Helgason
10 LausninEva Magnúsdóttir