Morgunblaðið - Sunnudagur - 25.10.2015, Blaðsíða 38

38 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25.10. 2015
Í
slenskur fréttaheimur er oftast vel aðskilinn
frá því sem efst er á baugi í alheimsfréttum.
Umheimurinn hefur sjaldan áhuga á sér-
íslenskum atburðum. Er þá átt við að fréttir
um íslenskt efni fari víða og að eftir þeim sé
tekið. Ástæðan er hagsmunalegt fréttmat.
Það eru helst skringilegheit sem komast aðeins áleiðis.
Fjallmyndarleg frétt
Það kemur auðvitað fyrir að alíslenskur atburður nái
augum í alþjóðlegum fréttaheimi og þá ekki aðeins
vegna þess að við séum sérvitur þjóð og undarleg, ét-
andi svið og hákarl, eins og stundum er gert út á.
Og það gerist að slíkar fréttir lifi lengur en hinar
frægu fimmtán mínútur, sem einstaklingar og þjóðir
fá stundum, eins og miðlungsvinning í lotteríinu.
Eyjafjallajökull er síðasta stjarnan að þessu leyti.
Og sú stærsta til þessa.Og frægð sína fékk hann vegna
þess að tilburðir jökulsins höfðu áhrif um allan heim.
Öskugosið stöðvaði nefnilega flug víða í Evrópu og svo
tengiflug þaðan um víða veröld.
Eftir að alþjóðavæðingin sagði til sín skíra margir
foreldrar börn sín nöfnum sem annarra þjóða menn
eiga auðvelt með að bera fram. En hitt er staðreynd að
það jók mjög frægð Eyjafjallajökuls hvílíkur tungu-
brjótur nafn hans varð útlendum. Jafnvel nágranni
jökulsins, Hvolsvöllur, varð um hríð frægur af sömu
ástæðu. Í munni þular BBC hét bærinn Utlilur. Ekk-
ert foreldri ætti að skíra barn sitt Hvolsvöll.
Og frægð Eyjafjallajökuls var einnig mæld í þeim
fjármunum sem töpuðust vegna öskuspýtingar hans
upp í himinhvolfin. Það voru miklu hærri fjárhæðir en
sagt er að við ætlum að snýta út úr nösum kröfuhafa,
sem er þó ekki rétt orðalag. Þeim er aðeins ætlað að
veita Íslendingum sanngjarnan afslátt af þeim hagn-
aði sem djarftæk spákaupmennska þeirra á uppnáms-
tímum í efnahagsmálum heimsins átti að bera í þeirra
buddur. Án slíks afsláttar yrði afnám haftanna ekki
hnökralaust. Það er vissulega þegar búið að milda þá
„fórn“ stórlega með gjafagerningi Steingríms og Jó-
hönnu þeim til handa, eins og alkunna er.
Útlendingakomplexinn
Þeir Íslendingar eru til sem búa við varanlega vanlíð-
an yfir því hve sjaldan Íslendingar séu í fréttum og
væla yfir því í umræðum og pistlum. Það eru þeir
sömu og telja að ef „útlendingur“ fæst til að vitna um
eitthvað, sem hér gerist, þá sé sönnunargildi þess
margfalt meira en ef heimamaður, sem þekkir mun
betur til, tjáir sig. Og eins eru þeir til sem trúa því að
sé eitthvað haft eftir „viðmælanda,“ oftast ónafn-
greindum, og undirliggjandi að „viðmælandinn“ sé að
auki „útlendingur“ þá sé hægt að slá fram bábiljum í
nafni hans, rétt eins og stóri dómur hafi fallið. Þetta er
sérstakt þegar þess er gætt að útlendingar eru ekki
slíkt fágæti eins og þessir undirleitu aðdáendur halda.
Eftir fáeinar flugmílur frá Íslandi má sjá útlendinga í
hrönnum og ekkert sérstakt um þá. Sumir minna á
Hafnfirðinga og aðrir gætu verið frá Súðavík.
Örfáir menn hér á landi vöruðu við því munnlega og
skriflega með alllöngum fyrirvara að teikn væru uppi
um að hér stefndi nær örugglega í bankahrun og
fengu þeir sömu fremur bágt fyrir. Til að halda hlut-
falli ættu að vera til slíkir vitnisburðir nokkurra tuga
þúsunda „útlendinga“ sem hefðu gert það sama í sín-
um ranni.
Eins og lesa má af frásögnum um bók Bernanke,
fyrrverandi seðlabankastjóra Bandaríkjanna, verður
ekki annað séð en að atburðirnir þar hafi komið yfir-
völdum í opna skjöldu.
Taugaveiklunarleg æðisköst í Bretlandi, þar sem
forsætisráðherrann beitti hryðjuverkalögum gegn
vinaþjóð í Nató, sýna að þar voru menn teknir í rúm-
inu. Bretar stæra sig þó af því að hafa stundað al-
þjóðleg bankaviðskipti öldum saman. Í fyrrgreindum
löndum voru hundruð hagfræðinga frá bestu háskól-
um heims í lykilaðstöðu til að fá upplýsingar og leggja
á þær mat og hringja í framhaldinu aðvörunarbjöllum
eða grípa til aðgerða. Það var ekki gert. Í seðlabönk-
um Evrópu störfuðu hátt í 100 þúsund manneskjur,
þrátt fyrir sameiginlega mynt og þaðan heyrðist
hvorki hósti eða stuna. Ekki geta þeir allir hafa verið
úti að borða allan tímann. Framangreind staðreynd
skýrir það að nokkru að hér heima voru menn vantrú-
aðir á að aðvaranir, sem að sögn sumra þeirra, voru
jafnvel „stóryrtar“.
Sækja út, en rækta líka sitt
Auðvitað eiga Íslendingar að horfa með athygli til þró-
unar og framfara annars staðar og taka mið af því.
Fjölmenn ríki, með öflugar vísindastofnanir sem
standa á gömlum merg og eftir eðli málsins með fjöl-
breytt þjóðfélag eru líklegri til að opna fleiri nýjar
glufur fyrir þekkingu en gerist í fámennari sam-
félögum. En það réttlætir ekki að menn þreifi ekki
einnig fyrir sér upp á eigin spýtur.
Íslenskir fræðimenn, sem hverfa til góðra skóla, vís-
indastofnana eða fyrirtækja og koma sumir aftur
heim, bjóðist þeim tækifæri til, eru happafengur fyrir
Gunnar, tölvu-
póstur, svamlar í
dökkum sjó
* Skömmu síðar hentu kjós-endur ríkisstjórninni út meðsveiflu svo sá undir sólana. En þá
bar svo við að ný ríkisstjórn beit í
sig að ekki mætti sjást að stjórn-
arskipti hefðu orðið.
Reykjavíkurbréf 23.10.15