Morgunblaðið - 03.11.2015, Blaðsíða 30

30 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. NÓVEMBER 2015
VIÐTAL
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
„Síðasta ár hefur verið ár stórra verka og verk-
efna. Ég fæ mjög mikið af flóknum hug-
myndum sem mig langar að framkvæma, en
verð samtímis líka stundum örmagna og skil
ekki hvers vegna ég get ekki bara fengið ein-
faldar hugmyndir. Róðurinn verður oft þungur
þegar hugmyndir eru stórar, en svo þegar allt
smellur þá fyllist maður þvílíkum eldmóði og
langar að gera eitthvað ennþá stærra næst,“
segir danshöfundurinn Sigríður Soffía Níels-
dóttir, en í vor sem leið var verk hennar Svartar
fjaðrir opnunarsviðsverk Listahátíðar í Reykja-
vík á Stóra sviði Þjóðleikhússins, þriðja árið í
röð hannaði hún flugeldasýninguna á Menning-
arnótt og aðeins er rúmt ár síðan hún eignaðist
sitt fyrsta barn. Á fimmtudaginn kemur frum-
sýnir hún síðan dansverkið Kafli 2: og himinn-
inn kristallast á Stóra sviði Borgarleikhússins
þar sem hún endurskapar í dansi flugeldasýn-
inguna Stjörnubrim sem hún hannaði fyrir
Vodafone og Menningarnótt í ár.
Aðspurð segist Sigríður Soffía sjá mikil lík-
indi milli flugelda og dansara. „Að vissu leyti er
hlutskipti flugelda dapurlegt. Flugeldurinn
fórnar sér fyrir tveggja sekúndna fegurðar-
stund. Það sama á við um dansara. Þeir eyða
mörgum árum í að undirbúa sig svo þeir geti
skapað eitthvað stórfenglegt fyrir áhorfendur,
en starfsævi þeirra er stutt og þeir gefa í reynd
líkama sinn og helga sig listinni í stutta stund,“
segir Sigríður Soffía, sem verið hefur heilluð af
flugeldum frá unga aldri.
Fegurðin býr í auga sjáandans
„Ég fékk svakaleg viðbrögð þegar ég fór að
gera flugeldasýningar. Í framhaldinu fór ég að
velta fyrir mér af hverju við hrífumst svona
mikið af ljósum á himninum,“ segir Sigríður
Soffía og bendir á að mannfólkið deili hrifningu
sinni á ljósum með öðrum dýrum. „Ef við ætl-
um að drepa flugur setjum við upp fjólublátt
ljós og allar flugurnar fljúga inn í ljósið og drep-
ast. Ef þú vilt fá fullt af fólki niður að höfn þá er
áhrifaríkast að skapa flugeldasýningu því þá
komum við öll hlaupandi til að horfa á ljósin og
hrífumst af þeim án þess að útskýra þurfi hlut-
ina fyrir okkur. Á sama tíma mætir fólk á dans-
sýningar og kvartar undan því að skilja ekki
söguþráðinn. Mig langar svo að fólk geti notið
dans á sama hátt og það nýtur flugeldasýn-
ingar. Það þarf ekki að færa rök fyrir öllu.
Stundum er bara nóg að undirmeðvitundin
meðtaki hlutina og manni finnist eitthvað flott
án þess að þurfa að útskýra af hverju,“ segir
Sigríður Soffía og tekur fram að hún bindi vonir
við að fólk þori að mæta.
„Mér finnst að það ætti að vera jafn sjálf-
sagður hlutur að fara á danssýningu og að
skella sér í bíó, leikhús eða á tónleika. Sjálf hef
ég markvisst í verkum mínum verið að stefna
að því að opna þetta listform og gera sýningar
sem áhorfendur eiga auðveldara með að tengj-
ast. Því ég trúi því svo einlæglega að þeim sem
sjái danssýningu muni finnast það svo æðislegt
að þá langi til að koma aftur.“
Eitt lykilþema sýningarinnar sem frumsýnd
verður á fimmtudag er fegurðin og mælanleiki
hennar. „Sumir heimspekingar benda á að ef
fegurð er mælanleg þá birtist hún í gullinsnið-
inu og við erum með nokkra danskafla sem
byggðir eru upp eftir því sniði. Aðrir benda á að
fegurð er ekki einhver hlutur heldur tilfinning
og sjálf aðhyllist ég þá skoðun. Fegurð er upp-
lifun og þá skiptir minningabanki hvers og eins
áhorfanda mestu máli. Ef hlutur hefur engin til-
finningaleg áhrif á neinn þá getur hann ekki
verið fallegur. Þannig býr fegurðin í auga sjá-
andans,“ segir Sigríður Soffía og bendir sam-
tímis á að fegurð geti ekki verið til nema í krafti
ljótleikans. Bendir hún á að ein uppáhaldssena
hennar í nýja verkinu sé ekki allra og myndi
seint teljast falleg á klassískan mælikvarða. „Ef
ég ætlaði mér að gera dansverk sem væri mjög
fallegt allan tímann þá væri þessi sena ekki
með, af því að hún stingur svo í stúf. En þetta er
uppáhaldssenan mín,“ segir Sigríður Soffía og
heldur áfram til útskýringar: „Í þessari senu
læt ég dansarana standa alla í línu og hoppa og
skjótast til, en með því er ég að líkja eftir
skotplaninu á Faxaplani sem er hrikalega flókið
talningaskotplan. Dansararnir telja upp að 79
og eru hver og einn með skýr fyrirmæli um hve-
nær og hvernig viðkomandi á að hreyfa sig.
Einn dansari er með 18 skot og fær að skjóta
þremur skotum í einu með tveggja sekúndna
millibili. Þegar skotin 18 eru búin þá er hann
með tíu skot á einnar sekúndu fresti. Næsti
dansari við hliðina er með 22 skot, tvö skot á
tveggja sekúnda fresti áður en hann svissar yfir
í lúppu af átta skotum á fimm sekúndna fresti.
Það er ótrúlega skrýtið að horfa á þetta, því
maður sér greinilega að þau eru að dansa eftir
kerfi, en áttar sig ekki á því hvers vegna þau
dansa í þessari hrynjandi.“
Að sögn Sigríðar Soffíu fannst henni mjög
spennandi að sjá þá umbreytingu á verkinu sem
varð þegar hún skipti ljósi út fyrir dansara.
„Þegar dansari tekur stöðu ljóss þá verður allt
um leið mjög dramatískt, ekki síst í samspili við
tónlistina,“ segir Sigríður Soffía, en tónlistin
kemur úr smiðju Jóhanns Jóhannssonar. Að
auki flytja dansarar texta á ensku sem Sigríður
Soffía samdi í samvinnu við Alexander Roberts,
dramtúrg sýningarinnar, og dansarana, þau
Aðalheiði Halldórsdóttur, Ásgeir Helga Magn-
ússon, Cameron Corbet, Ellen Margréti Bæ-
hrenz, Höllu Þórðardóttur, Hjördísi Lilju Örn-
ólfsdóttur, Lovísu Ósk Gunnarsdóttur og Þyri
Huld Árnadóttur. „Viðfangsefnið er svo stórt að
mér fannst það kalla á texta. Mig langar til að
áhorfendur kynnist heimi flugeldanna gegnum
eitthvert form sem þeir þekkja. Hver einasti
flugeldur hefur hreyfieiginleika, lit, form og
karaktereinkenni. Að því leyti minnir hann á
dansara í tilteknum búningi sem hreyfir sig
með ákveðnum hætti. Allt er þetta hins vegar
mjög abstrakt og til þess að gefa áhorfendum
tækifæri til að skilja aðeins meira fannst mér
textinn vera haldreipi,“ segir Sigríður Soffía og
nefnir sem dæmi að Þyri dansi eldflaug sem á
ensku nefnist „Red willow with thousands of
horsetails“ [Rauður víðir með þúsund hesta-
tögl] og hjá henni sé bogaformið mest áberandi.
Fegurð og háski fer oft saman
„Aðalheiður er „Dragon egg [Drekaegg],
sem er sex tommu tívolíboma. Það þýðir að hún
hefur mesta sprengikraftinn í hreyfingum. Ás-
geir er „Silver willow with comet fish“ [Silfur-
viður með halastjörnufiskum], en sá flugeldur
er þannig að þegar hann hefur sprungið iða
ljósakúlurnar eins og fiskar. Lovísa er „Purple
three ring to packages of thousands crystals of
blue“ [Fjólublár þríhringur sem verður að þús-
und pökkum af bláum kristöllum] sem felur í
sér að hún vinnur mikið með hringi,“ segir Sig-
ríður Soffía sem finnst spennandi að skoða sam-
spil fegurðar og hættu.
„Það er svo merkilegt hvað fegurð og háski
fer oft saman. Litskærustu og flottustu dýrin
eru oftast þau hættulegustu. Flugeldar eru
stórkostlega fallegir í fjarlægð, en þú mátt ekki
koma við þá því þetta er bruni og efnahvarf.
Þetta eru stórhættuleg sprengiefni, en ótrúlega
falleg. Það sama gildir um dansinn, því hættu-
legri sem hann er þeim mun fallegri verður
hann.“
Aðspurð segist Sigríður Soffía ekki búin að
leggja drög að því að sýningin fari út fyrir land-
steinana, en viðurkennir að það væri gaman ef
það væri hægt. „Það myndi hins vegar kalla á
nokkra aðlögun, því fæstir sýningarstaðir er-
lendis eru jafn tæknilega vel búnir og Borg-
arleikhúsið. Ég var eins og barn í konfektbúð
þegar ég sá hvaða tæknibúnaður stóð hér til
boða.“
Skapar sín eigin starfstækifæri
Fyrstu árin eftir útskrift úr dansnámi frá
LHÍ starfaði Sigríður Soffía mest úti, en núna
vill hún helst vinna á Íslandi. „Mér finnst svo
margt spennandi vera að gerast hérna heima og
langar til að leggja mitt af mörkum til að skapa
listræna hringiðu. Mér finnst mikil synd að sjá
þann landflótta listamanna sem átt hefur sér
stað frá efnahagshruni sem rekja má til þess
mikla niðurskurðar sem verið hefur í menning-
armálum. Því samtímis er svo gríðarleg gróska
í listum og menningu hérlendis – og ótrúlega
mikill fjöldi listamanna miðað við höfðatölu sem
eru að gera spennandi hluti,“ segir Sigríður
Soffía og bendir á að sér finnist dapurlegt að
listamenn þurfi iðulega að fara úr landi til að
vinna verk sín.
„Ég er sjálfstætt starfandi listamaður og
fjármagna alla mína vinnu sjálf. Erlendis eru
framleiðsluhús fyrir leikhús og dans, sem fjár-
magna sýningar fyrir listamennina. Einnig er
hægt að sækja um „residence“-starfsstyrk,“
segir Sigríður Soffía og útskýrir að styrkirnir
feli í sér bæði húsnæði og laun til að vinna verk-
efni gegn því að halda fyrirlestur og stutta sýn-
ingu á afrakstrinum. „Með þessum hætti fá þeir
sem veita styrkina ódýrar sýningar og stuðla
um leið að grósku. Svona starfsstyrkir þekkjast
alls staðar á Norðurlöndum og á meginlandinu,
en ekki hér á Íslandi sem er miður. Kerfið úti
hentar betur sjálfstætt starfandi listafólki og
stuðlar að því að fólk geti haldist í greininni.
Listamenn eru með sömu fjárhagsskyldur og
venjulegt fólk. Þegar maður er búinn að stofna
fjölskyldu og farinn að eignast börn, þá þarf
maður að geta hugsað lengra fram í tímann.
Eins og kom fram í nýlegri könnun sjálfstæðu
leikhúsanna eru sjálfstæðir hópar með fjórðung
allra áhorfenda þrátt fyrir að fá aðeins 8% af
ætluðu fjármagni ríkisins til sviðslista. Það væri
frábært ef meira fjármagn færi í þennan vax-
andi sjálfstæða geira. Það mundi muna miklu ef
úthlutun til sjálfstæðra hópa yrði hærri og út-
hlutað væri tvisvar á ári í stað einu sinni. Það er
þreytandi að vera stöðugt að réttlæta tilvist
sína, því sama umræðan kemur á hverju ári
þegar listamannalaunum er úthlutað,“ segir
Sigríður Soffía og bendir á hversu harðduglegt
fólk sjálfstætt starfandi listafólk sé. „Það skap-
ar sín eigin starfstækifæri árið um kring auk
þess að fjármagna verk sín. Þetta er ekki fólk á
atvinnuleysisbótum heldur fólk sem vinnur
sjálfstætt og skapar iðulega atvinnutækifæri
fyrir aðra. Svo er talað um listamannalaun sem
listamannabætur, en eins og Nýsköpunarsjóður
Rannís veitir styrkir til sprotafyrirtækja þá eru
þetta framleiðslustyrkir sem fara í tiltekið
verkefni,“ segir Sigríður Soffía og rifjar upp að
fyrir þann verkefnastyrk sem hún fékk fyrir
Svartar fjaðrir hafi hún ráðið tæplega tuttugu
manns til vinnu í tvo mánuði.
Ekkert lengur óyfirstíganlegt
Spurð hvort hún sé farin að leggja drög að
næsta verkefni svarar Sigríður Soffía því ját-
andi. „Ég stefni að því að næsta verkefni verði
sólósýning sem ég ætla að semja fyrir sjálfa
mig. Ég hef að undanförnu ekki fengið útrás
fyrir það að dansa sjálf og er farin að hafa mikla
þörf fyrir það. Ég er með hugmynd sem ég ætla
að vinna með því listræna teymi sem unnið hef-
ur tvær síðustu sýningar með mér. Ég er búin
að umkringja mig með svo frábæru fólki, sem
er mjög dýrmætt,“ segir Sigríður Soffía og vís-
ar þar til búningahönnuðarins Hildar Yeoman
og leikmyndahönnuðarins Helga Más Kristins-
sonar. „Við erum með fullt af hugmyndum sem
við höfum ekki náð að nota ennþá,“ segir Sigríð-
ur Soffía og tekur fram að hún hafi í augnablik-
inu mikla þörf fyrir að umkringja sig fólki sem
trúir á listina.
„Það er allt svo peningamiðað, sem þýðir að
góðum hugmyndum er hafnað af því að þær eru
of kostnaðarsamar eða ópraktískar eða fram-
leiðandinn græðir ekki nógu mikið. En gróðinn
er að einhver upplifir eitthvað frábært, eins og
á t.d. við um flugeldasýninguna. Það er svo erf-
itt að þurfa alltaf að réttlæta tilvist sína,“ segir
Sigríður Soffía og rifjar upp að hún hafi fengið
mikinn innblástur þegar hún sá innsetningu
kínverska listamannsins Cai Guo-Qian í
Guggenheim-listasafninu í Bilbao. „Hann skap-
aði nokkurs konar óróa með bílum sem hann lét
hengja upp í loft. Ég man að þegar ég sá verkið
hugsaði ég, þvílíka vesenið fyrir þennan mann
að fá að hengja upp bíla. Hvað ætli margir hafi
sagt að það væri of dýrt eða hreinlega fáran-
legt? Eftir þetta hef ég, ef einhver kvartar und-
an því að eitthvað sé erfitt eða ógerlegt, haft
sem viðkvæði að ég sé þó a.m.k ekki að biðja
viðkomandi að hengja upp bíl. Eftir að hafa séð
þetta verk finnst mér ekkert lengur óyfirstíg-
anlegt. Ég vona að ég geti með verkum mínum
veitt öðrum sambærilegan innblástur.“
„Ár stórra verka“
 Íd frumsýnir Kafla 2: og himinninn kristallast á Stóra sviði Borgarleikhússins á fimmtudag
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Dramatík „Fegurð er upplifun,“ segir danshöfundurinn Sigríður Soffía Níelsdóttir sem sér mikil líkindi milli flugelda og dansara.
»Mig langar svo að fólk getinotið dans á sama hátt og
það nýtur flugeldasýningar.