Morgunblaðið - Sunnudagur - 20.12.2015, Blaðsíða 54

54 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20.12. 2015
Bækur
Vera má að Mikael Torfasonrithöfundur sé á lífi vegnaþess að læknir óhlýðnaðist
foreldrum hans seint á áttunda ára-
tugnum. Því er þó ekki haldið blá-
kalt fram í nýrri bók hans, Týnd í
Paradís, en hægt er að lesa það á
milli línanna.
Fyrir Guðmund Bjarnason lækni.
Takk fyrir allt, segir höfundurinn
fremst í bókinni, þar sem hann
fjallar á afar opinskáan hátt um
mjög alvarleg veikindi sín á barns-
aldri, um foreldra sína og aðra nána
ættingja. Þakkirnar verður hver að
túlka á sinn hátt.
Þegar Mikael veiktist voru for-
eldrarnir hans í söfnuði Votta Je-
hóva og blátt bann lagt við því að
barninu yrði gefið blóð þegar á
þurfti að halda í aðgerð. Læknar
voru ekki í neinum vafa hvað gera
þyrfti til að bjarga Mikael, en skila-
boðin frá föður hans voru skýr.
Bókin er mjög persónuleg; segja
má að Mikael gangi afar nærri sér
og sínum. Skyldi ekki verkefnið
hafa verið erfitt?
„Jú, það var rosalega erfitt, bæði
fyrir þau að hverfa aftur til þessa
tíma, og líka fyrir mig. Mér fannst
það sárt,“ segir hann við Sunnu-
dagsblað Morgunblaðsins.
„Ég lagðist í mikla og krefjandi
rannsóknarvinnu, fór í einhvers
konar ferðalag með systkinum mín-
um, talaði við lækna og síðast en
ekki síst foreldra mína. Það var sér-
stakt að setjast svo niður eftir alla
þessa rannsóknarvinnu og láta rit-
höfundinn taka við.“
Við erum ofstopafólk
Hann segir það hafa blundað lengi í
sér að segja þessa sögu.
„Já, eiginlega allan minn rithöf-
undarferil. Ég held ég hafi, djúpt í
undirmeðvitundinni, verið að bíða
eftir að ég væri í stakk búinn til að
gera þetta. Þessi hluti æskunnar er
þannig að það er auðvelt að verða
reiði, gremju og beiskju að bráð og
því var nauðsynlegt að bíða. Það er
ekki fyrir barn eða reiðan ungling
að dæma. Nú er elsti sonur minn
orðinn tvítugur, ég hef marga fjör-
una sopið og finnst ég allt í einu
hafa miklu meiri skilning á þessu
fólki, foreldrum mínum, en áður.“
Óhætt er að segja að Mikael gefi
allt í botn í bókinni; setji í fluggír-
inn og slái aldrei af.
„Ég hef notað þetta persónu-
einkenni mitt, sem ég hef örugglega
erft frá foreldrum mínum, en ég hef
borið gæfu til að velja bardaga sem
eru ekki jafn tortímandi og þau
völdu sér,“ segir hann.
Mikael segir frá því í bókinni að
faðir hans sé brjálaður aðdáandi
Þórbergs Þórðarsonar. „Ég deili
þeirri aðdáun, en Þórbergur var
ofstopamaður eins og Jesús Kristur,
eins og pabbi og ég og margar mín-
ar fyrirmyndir.
Ef á að skrifa bók um þannig fólk
þá dugar ekkert hálfkák og með-
virkni. Þá sögu verður að segja eins
og hún var. Ég held ég hafi verið
þannig í fyrri verkum mínum, frek-
ar hispurslaus. Það yrði í nútímasál-
fræði örugglega kallað markaleysi
en að einhverju leyti, miðað við sög-
una, erum við frekar markalaus
fjölskylda. En ég er líka þakklátur
foreldrum mínum. Þau eru þannig
gerð að þegar ég leitaði til þeirra af
því ég ætlaði að skrifa bókina sögðu
bæði: Já, já, ekkert mál. Bókin
byggist mikið á viðtölum við þau og
ég sagðist strax myndu spyrja erf-
iðra spurninga og engan afslátt
veita. Ekkert mál!“
Mikael fer hörðum orðum um
Votta Jehóva og í raun um öll
trúarbrögð. „Að einhverju leyti hef-
ur fólk fordóma fyrir trúarbrögðum;
dæmir án þess að hafa kynnt sér
málin, en að einhverju leyti er það
upplýst andúð. Auðvitað viljum við
að borin sé virðing fyrir ólíkum
skoðunum fólks en ég og fjölskylda
mín erum stórsköðuð að mörgu
leyti af þessum tiltekna söfnuði. Ég
bara rétt lifði hann af. Systur minni
var kastað út og hún niðurlægð fyr-
ir að vera lesbía. Annaðhvort fylgir
þú Jesú Kristi og reglunum eða þú
ert útskúfaður! Þetta eru ofbeldis-
samtök.“
Þvílík vitleysa!
Mikael segist mjög sáttur við upp-
gjör sitt í bókinni.
„Þegar ég gekk í gegnum mestu
rannsóknarvinnuna hafði ég látið af
mestu reiðinni og pirringnum í garð
trúarbragða.
Ég lá í Þjóðarbókhlöðunni og las
mig í gegnum allt efni sem Vottar
Jehóva hafa gefið út. Svo las ég
sögu Votta Jehóva; um fataframleið-
andann sem fann upp þessi trúar-
brögð á 19. öld og manni féllust
nánast hendur yfir vitleysunni!“
Hann segir að ýmislegt fallegt
megi sjá í kristinni trú: „Það er fal-
legt þegar kveikt er á kerti, brúð-
kaup eru falleg og þegar barn er
skírt. En um leið og maður fer að
skoða söguna og sér alla fyrirlitn-
inguna, hatrið og útskúfunina fallast
manni líka hendur.“
Hann spyr: „Hvernig tókst okkur
að gera trúarbrögð að svona merki-
legum hluta af okkar lífi? Hvernig
tókst okkur að byggja allar þessar
kirkjur þegar ekki er hægt að reka
Landspítalann almennilega? Hvern
er verið að hugga? Hvern er verið
að dýrka? Þegar maður setur hlut-
ina í þetta samhengi finnst mér
þetta algjörlega klikkað.
Ég hef hef innsýn í dökkar hliðar
trúarbragða, þau hafa stórskaðað
mitt fólk en svo kemst maður yfir
þetta og heldur áfram. Á síðustu ár-
um hefur mótstaðan við hatrið og
mannréttindabrotin í trúarbrögð-
unum aukist, hvort sem það er
þjóðkirkjan eða litlir söfnuðir. Við
umberum ekki ruglið lengur.“
Mikael finnst nærtækast að heim-
færa skoðanir sínar upp á trúar-
brögð almennt. „Þau eru svo uppfull
af þversögnum. Það eru alltaf ein-
hverjir leiðtogar sem túlka fyrir
okkur og leiða okkur í ógöngur.
Mér finnst það alveg ótrúlega klikk-
að. Ég á enn fullt af frændfólki í
Vottum Jehóva, ég veit ekki hvernig
þau brygðust við ef þau lentu í því
sama og foreldrar mínir en vona
bara að þau séu veikari í trúnni.“
Hann segist þrátt fyrir allt að
mörgu leyti skilja foreldra sína og
þeirra kynslóð. „Þetta var ungt fólk
sem hafnað var af menntastofnun-
um og fleiri stofnunum samfélags-
ins. Fæst okkar eru af höfðingjum
komin, flest af venjulegu vinnandi
fólki og það er magnað hvernig
sumt fólk af ’68-kynslóðinni átti
ekki séns; þá var fólk enn sett í
tossabekk í skóla eftir heimilis-
föngum. Menn trúa þessu ekki í
dag.“
Nauðsynlegt að ræða málin
Frjálslynt fólk heldur því stundum
fram, segir Mikael, að ekki séu til
vond trúarbrögð, heldur sé fólkið
annaðhvort vont eða gott.
„Það held ég að sé ofboðsleg ein-
földun. Það er líka einföldun að allir
sem aðhyllast trú Votta Jehóva séu
tilbúnir að drepa börnin sín eða að
allir sem séu íslamstrúar séu til-
búnir að drepa fólk í stórum stíl.
Þetta er miklu grárra svæði.“
Mikael leggur áherslu á að sam-
félaginu sé nauðsynlegt að ýmis erf-
ið mál séu rædd. „Það hefur ekki
alltaf verið gert. Þegar ég byrjaði í
blaðamennsku mátti ekki segja frá
kynferðisofbeldi nema í undirmáls-
grein að einhver X hefði verið
dæmdur fyrir eitthvað. Umræðan
var engin og fólki, sem hafði orðið
fyrir kynferðisofbeldi, fannst það
ekki hafa neina rödd í samfélaginu.“
Hann heldur áfram:
„Við myndum aldrei leyfa Knatt-
spyrnufélaginu Val það sem Vottar
Jehóva komast upp með vegna þess
að það er miðað út frá Biblíunni. Og
ef formaður Vals myndi tala gegn
samkynhneigðum eins og Karl Sig-
urbjörnsson biskup gerði; hann
sagði á sínum tíma að ef samkyn-
hneigðum yrði leyft að giftast væri
það eins og að kasta hjónabandinu á
haugana. Samfélaginu fannst lítið
athugavert við það af því að það eru
trúarbrögð.
Það þótti heldur ekki athugavert
árið 1994 þegar Vottar dreifðu
blaðinu Vaknið inn á hvert heimili
og montuðu sig af því þar að hafa í
raun drepið börn eins og mig. Af
því að það hafði grunn í kristni mót-
mæltum við sem samfélag því ekki,
sem er ótrúlegt.“
Mikael Torfason og hundurinn Sesar: Ef á að skrifa bók um ofstopafólk þá dugar ekkert hálfkák og meðvirkni.
Morgunblaðið/Styrmir Kári
TÝND Í PARADÍS
Umberum ekki ruglið lengur
MIKAEL TORFASON RITHÖF-
UNDUR ER HUGSANLEGA
Á LÍFI VEGNA ÞESS AÐ
LÆKNIR ÓHLÝÐNAÐIST
FORELDRUM HANS SEINT Á
ÁTTUNDA ÁRATUGNUM
Skapti Hallgrímsson skapti@mbl.is
* Þessi hluti æskunnar er þannig aðþað er auðvelt að verða reiði, gremjuog beiskju að bráð. Þess vegna var nauð-
synlegt að bíða með að skrifa söguna