Morgunblaðið - Sunnudagur - 20.12.2015, Blaðsíða 58

58 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20.12. 2015
Bækur
Ég hlakka til að koma heim
Búinn að komast að því
hvernig ég get kálað kettinum án
þess að
vekja grun eiginkonu minnar
sem elskar dýrið miklu meira en mig
gælir oftar við það, gefur því betri
mat
og það sem mér þykir verst af öllu
kyssir blauta snoppuna
áður en hún kyssir mig
Þessar pælingar fara gegnum
hugann á farþega í sæti 27 B í flugi
Poesian Airlines, SF-237, til ferða-
loka en af því ágæta flugi hermir
Sindri Freysson í nýrri ljóðabók
sinni, Góðir farþegar.
Fjölskrúðugur hópur fólks er
kominn saman í þröngu rými í tíu
kílómetra hæð á sexhundruð kíló-
metra hraða á klukkustund. Úti
fyrir er helkuldi. Markmið og
ástæður ferða þeirra eru ólík og
forsögur þeirra fjölbreyttar,
skrýtnar, skemmtilegar og litaðar
gleði, sorg, ljósi og skuggum. Og
um borð er einhver sem hefur illt í
hyggju.
Dapur skipstjóri
Sindri segir nokkrar kveikjur liggja
að verkinu. „Ein af fyrstu kveikj-
unum var sigling sem ég fór í á er-
lendri ferju, þar sem skipstjórinn
sendi reglulega tilkynningar til far-
þeganna í gömlu og brakandi kall-
kerfi. Hann var svo þunglyndis-
legur og dapur að það var eins og
hann ætlaði að fá okkur öll til að
samþykkja að sigla í djúpin með
sér. Þá fór ég að velta fyrir mér til-
finningu og líðan skipstjóra sem fer
sömu leiðin aftur og aftur og er
einskonar fangi í sinni endurtekn-
ingu. Þetta getur vitaskuld átt við
um flugstjóra líka.“
Í öðru lagi nefnir Sindri öll þau
hræðilegu flugslys sem orðið hafa á
seinni árum, ekki síst hvarf malas-
ísku farþegaflugvélarinnar og flug
Germanwings, þar sem flugmað-
urinn læsti flugstjórann úti og
grandaði vélinni í frönsku ölpunum.
„Hvarf malasísku flugvélarinnar
er án efa dularfyllsta hvarf flugsög-
unnar, ef ekki hreinlega mannkyns-
sögunnar. Þarna gufar upp risastór
Boeing-vél með hátt í 250 manns
innanborðs. Það er upphafið að um-
fangsmestu leit að flugvél í sög-
unni; leit sem hefur í raun og veru
ekki enn skilað árangri, þrátt fyrir
vísbendingar. Germanwings-flugið
sýnir okkur að flugmenn, eins og
aðrir, geta verið þjakaðir af alls-
kyns vandamálum og eru ef til vill
ekki alltaf í stakk búnir að bera
ábyrgð á farþegum. Það er til bók
eftir Peter Handke sem kallast Ótti
markmannsins við víti, og það
mætti hæglega skrifa bókina Ótti
flugmannsins við háloftin.“
Spurður um formið viðurkennir
Sindri að vel hefði verið hægt að
skrifa skáldsögu um efnið en hon-
um fannst það hafa meira aðdrátt-
arafl að búa til skyndimyndir af
farþegunum. Að fljúga milli sæta
og hugskota og búa til persónur af
öllum stærðum og gerðum. „Mig
langaði að búa til víða mynd af al-
þjóðlegri farþegaþotu enda er slíkt
afmarkað rými í raun bara þver-
skurður af mannkyninu. Mann-
skepnan breytist aldrei í meg-
inatriðum; við erum þetta
óútreiknanlega kerfi
sem hefur mik-
ilfenglega aðlög-
unarhæfni og oft og
tíðum smánarlega
lífshvöt. Galdurinn er
að finna nýja sjón-
vinkla á þessa
skepnu og það gerist
ekki síst í krafti
skáldskaparins. Í
þessu tilviki fannst
mér ljóðið virka best.
Ég hef líka bent á í hálfkæringi að
trúlega eru Góðir farþegar fyrsta
íslenska skáldverkið sem á sér stað
í heild sinni uppi í háloftunum.“
Líður betur á jörðinni
Meðan á skrifunum velti hann fyrir
sér gömlu allegóríunni frá dögum
Platóns um dárafley eða fíflaskip,
þar sem hópur fólks, sem veit ekki
sitt rjúkandi ráð, er settur saman á
fley undir stjórn manns sem er
annað hvort jafnruglaður eða rugl-
aðri en farþegarnir. „Þessi allegóría
hefur gjarnan verið notuð sem
gagnrýni á þá sem sitja við stjórn-
völinn á hverjum tíma. Val okkar
skilgreinir okkur og það á líka við
um valdhafana sem við veljum.“
Sindri hlær við þegar hann er
spurður hvort hann sé sjálfur flug-
hræddur. „Ég er ekki flughræddur
en viðurkenni þó að mér líður betur
á jörðu niðri en í loftunum, eins og
líklega mörgum. Auðvitað hefur
maður sett sig í spor farþega sem
týnt hafa lífi í flugslysum. Air
France-vélin sem hvarf á sínum
tíma á leið frá Brasilíu var til dæm-
is í frjálsu falli í tvær mínútur. Allt
í einu verður sá tími gríðarlega
langur og það er óhjákvæmilegt að
velta fyrir sér hvað fer í gegnum
hugann þegar maður veit að enda-
lokin bíða manns innan skamms.“
Hann bætir við að ein af sínum
fyrstu æskuminningum sé flugferð
frá Reykjavík til Vestmannaeyja.
„Þegar við nálguðumst Eyjar virtist
vélin vera að fljúga á kletta og ég
ímynda mér að hafa hugsað: Lífið
að verða búið svo að segja áður en
það hefst! Á síðustu
stundu lyftist vélin
mjúklega upp og
lenti á vellinum.
Samt var þetta nóg
til að búa til
„trauma“ um þennan
atburð. Þetta er lík-
lega fyrsta rótin að
áhuga mínum á flugi
og flugslysum og um
leið að þessari bók.
Og skáldskapurinn
getur oftar en ekki veitt svarið við
flóknustu spurningunum.“
Fagnar gróskunni
Sindri fagnar grósku í útgáfu ljóða-
bóka á þessu ári og vísar til kenn-
ingar, sem varpað hefur verið fram,
þess efnis að það stafi af vaxandi
notkun samskiptamiðla. Knappur
texti verði alltaf ríkari hluti af
lestrarreynslu fólks. „Kenningin er
góð en breytir samt ekki því að
ljóðið hefur alltaf hentað nútíma-
manninum ákaflega vel, hvort sem
hann hefur gert sér grein fyrir því
á hverjum tíma eða ekki. Ljóð eru
aðgengilegar myndir og pælingar –
brot af heiminum. Allir þurfa á
skáldskap að halda á degi hverjum,
eins og andlegu vítamíni, og ljóðið
er hóflegri skammtur en til dæmis
skáldsaga. Og bragðast alls ekki
illa. Þetta eru góðir tímar fyrir
ljóðið.“
SKYGGNST INN Í HUGSKOT FLUGFARÞEGA
Ljóðið bragðast alls ekki illa
„Allir þurfa á skáldskap að halda á degi hverjum, eins og andlegu vítamíni, og ljóðið er hóflegri skammtur en til dæmis skáldsaga,“ segir Sindri Freysson.
Morgunblaðið/Styrmir Kári
SINDRI FREYSSON FER
Á FLUG, Í BÓKSTAFLEGRI
MERKINGU, Í NÝRRI LJÓÐA-
BÓK, GÓÐIR FARÞEGAR.
HANN SEGIR LJÓÐIÐ
ALLTAF HAFA HENTAÐ
NÚTÍMAMANNINUM VEL.
Orri Páll Ormarsson orri@mbl.is
* Ég er ekkiflughrædd-ur en viður-
kenni þó að
mér líður betur
á jörðu niðri
en í loftunum.
Ármúla 24 • S: 585 2800Opið virka daga 9 -18, – www.rafkaup.is
FOLD veggljós frá
Hönnuður er Arik Levy