Morgunblaðið - Sunnudagur - 31.01.2016, Page 50

Morgunblaðið - Sunnudagur - 31.01.2016, Page 50
50 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 31.1. 2016 Bækur Margt er líkt með skyldum. „Hverniger veðrið í Reykjavík?“ er þaðfyrsta sem finnski rithöfundurinn Kjell Westö spyr að, sitjandi við símann í heimalandinu. „Ég er nýkominn frá Portúgal, þar sem ég sat við skriftir í þægilegum hita en hér í Helsinki er skítkalt.“ Blaðamaður Íslandsmegin: „Ég er ekki viss. En það er mjög gott hér norður í landi.“ Westö: „Fyrir norðan! Ertu kannski bú- settur einhvers staðar nálægt Akureyri?“ Blaðamaður: „Ég bý einmitt þar.“ Westö: „Þangað hef ég einu sinni komið. Staldraði reyndar bara við í klukkutíma, borðaði súpudisk og fór aftur af stað til Reykjavíkur!“ Liðlega tveir áratugir eru síðan. Westö var um þrítugt og svo flughræddur á þeim árum að hann kaus að fara norður með rútunni. Ferðin dróst á langinn vegna óveðurs, banda- ríski herinn þurfti að koma til hjálpar, segir hann, og loks þegar komið var á leiðarenda var tími til kominn að halda suður á ný með sama bíl! Þó var tími fyrir súpu. Síðast var Westö á Íslandi í haust til að afhenda Jan Fosse bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs, sem hann hlaut sjálfur í fyrra. „Þá stoppaði ég í 36 tíma en verð vonandi lengur næst. Mér barst í vikunni boð frá Norræna húsinu um að koma næsta vetur, eftir að næsta bók mín kemur út, og ég ætla að þekkjast boðið.“    Westö fékk Norðurlandaráðsverðlaunin fyrir bókina Hilling 38 (Hägring 38), sem kom út ytra 2013 en hérlendis í fyrra. Tíminn er afstæður. „Eitt ár er langur tími þegar maður er ungur en með aldrinum kemur í ljós að mörg ár eru andartak. Árásin í New York var gerð 2001 og mér finnst það hafa verið í gær,“ segir höfundurinn við Sunnudagsblað Morgunblaðsins. „Ég hafði mikinn áhuga á sögu sem ung- lingur og fannst þá sem heimsstyrjöldin síð- ari hefði átt sér stað fyrir margt löngu. Gerði mér seinna grein fyrir því að ég þegar ég fæddist, 1961, voru einungis 15 ár frá því henni lauk og þegar Hilling 38 gerist eru ekki nema 20 ár frá lokum finnsku borgara- styrjaldarinnar. Minningin um stríðið og ástandið 1938 hefur mikil sálræn áhrif á fólk. Það heillaði mig sem viðfangsefni.“ Finnska borgarastyrjöldin 1918 er fólki of- arlega í huga í sögunni og aðalpersónan er enn að gera þær hörmungar upp. „Borgara- stríðið hvílir reyndar enn í dag þungt á mörgum hér. Ég skrifaði áður um það í bók sem kom út 2006. Það var söguleg skáldsaga sem hófst 1905 en lauk 1938 og þó í raun ekki fyrr en 1944 því ég skrifaði langan eft- irmála. Mér fannst ástæða til að fjalla um ungu kynslóðina, fólk sem fæddist um 1900 og hafði upplifað tvær heimsstyrjaldir um fertugt og að auki hryllilegt borgarastríð, sem hafði gríðarleg áhrif á samfélagið. Stríð eru alltaf ömurleg en borgarastyrjöld er sér- staklega sorgleg, í Finnlandi sem annars staðar; þegar nágrannar berjast og pólitík skiptir jafnvel fjölskyldum í mismunandi fylkingar. Að bræður eða feðgar berjist hat- rammlega vegna mismunandi skoðana.“ Eftir tvö ár verður öld liðin frá finnska borgarastríðinu og málefnið er enn afar við- kvæmt. „Stríðið skildi eftir sig djúp ör á samfélagssálinni sem tekur kynslóðir að gróa og einhver tími þarf enn að líða þar til hægt verður að ræða um það hlutlægt og af yfir- vegun.“ Westö nefnir að sumir tali ætíð um frelsis- stríðið; þegar Finnar slitu sig loks endanlega lausa frá Rússum. Enn aðrir kjósi að kalla borgarastyrjöldina atburðina 1918. „Það finnst mér heigulsháttur; 37.000 manns létu lífið og ótækt að ræða um það sem atburði. Sagnfræðingar mæla með því að talað sé um borgarastríð, þess vegna fer ég þá leið. Ég hef engan áhuga á að finna blóraböggla eða kenna öðrum hópnum um því báðir frömdu mikil grimmdarverk, meðal annars morð. Ég vildi einfaldlega reyna að skilja hvað stríðið þýddi fyrir fólkið.“ Helsinki er gjarnan sögusvið bóka Westö. „Fólk ferðast reyndar töluvert í bókum mín- um, líklega af því að ég hef gaman af að ferðast, og svo er líka alltaf hljómsveit í sög- unum vegna þess að ég er músíknörd! Ég er meira að segja amatörgítarleikari og kem stundum fram með hobbíbandi …“ Honum finnst best að skrifa inn í ákveðið umhverfi: „Ég hef búið á mörgum stöðum í Helsinki og þekki borgina eins og lófann á mér.“ Hún hentar því vel. West segir það hafa breytt ýmsu að fá bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs. „Ég fékk auðvitað peninga en verðlaunin breyttu reyndar ekki miklu í daglegu lífi mínu, þegar allt komst aftur í hefðbundnar skorður. Það besta var að ég kynntist vel öðrum rithöfundum sem voru tilnefndir, til dæmis Eiríki Erni Norðdahl sem var með stórkostlega bók.“ Hann kann best við sig í hversdagslegri rútínunni. „Frá því snemma árs í fyrra hef ég getað einbeitt mér að bókinni sem ég er að skrifa núna. Hún verður vonandi enn betri en Hilling, því maður vill alltaf gera betur. Þannig vinna metnaðargjarnir rithöfundar; ekki endilega með það að markmiði að fá alltaf verðlaun heldur er þetta keppni við sjálfan sig. Það var yndislegt að fá bók- menntaverðlaun Norðurlandaráðs en ég er ekki mikið fyrir að baða mig í jarðneskum dýrðarljóma; mér finnst best að sitja við skriftir. Ég vinn hægt, tel mig um það bil hálfnaðan með næstu bók og þarf því að vinna vel allt þetta ár.“ Westö er nýkominn frá Portúgal þar sem honum finnst gott að skrifa. „Uppáhalds- staðurinn er þó sumarhúsið mitt við hafið þar sem ég skrifa töluvert en svo finnst mér líka mjög gott að vinna í Helsinki. Það er mín borg og bækur mínar gerast að miklu leyti þar. Ég hef reyndar áttað mig á því að stundum skrifa ég betur um Helsinki þegar ég er í burtu; þá verður til einhver galdur, þess vegna er líka gott að þvælast um. En næstu mánuði verð ég hér heima og skrifa næsta skammt.“ FINNINN KJELL WESTÖ FÉKK BÓKMENNTAVERÐLAUN NORÐURLANDARÁÐS 2014 Sár úr borgarastríðinu enn opin Ljósmynd/Katja Lösönen HILLING 38, BÓKIN SEM KJELL WESTÖ FÉKK BÓKMENNTAVERÐ- LAUN NORÐURLANDARÁÐS FYRIR 2014, KOM ÚT HÉR Á LANDI Á SÍÐASTA ÁRI. HANN VINNUR NÚ AÐ NÝRRI SKÁLDSÖGU. Skapti Hallgrímsson skapti@mbl.is * Ég vildi einfaldlegareyna að skilja hvaðstríðið þýddi fyrir fólkið. „Stríð eru alltaf ömurleg en borgarastyrjöld er sér- staklega sorgleg,“ segir Kjell Westö. Ég hef alltaf haft gaman af því að lesa allskonar texta. Ég les yf- irleitt alltaf á kvöldin en það eru nú stundum bara örfáar línur áð- ur en bókin fellur í andlitið á mér og ég er sofnuð. Lestur er ein- hverskonar slökun fyrir mér en líka leit að einhverju nýju – nú eða bara skemmtun. Sem barn átti ég ekki mikið af bókum en heima hjá ömmu og afa var til mikið af bókum svo þar náði ég mér oft í lesefni. Afi átti mikið af bókum eftir Laxness en mér tókst ekki að finna mig með Nóbelsskáldinu fyrr en í seinni tíð þegar ég las Sölku Völku sem er algjör snilld. Á unglingsárunum las ég þónokkuð af bókum Gunnars Gunnarssonar og hann er enn í töluverðu uppá- haldi. Ég væri alveg til í að fara að lesa Sögu Borgarættarinnar aft- ur. Þegar ég var í sveitinni sem krakki þá voru Íslenskar þjóðsögur til þar og las ég þær margoft og kannski hefur áhugi minn á þjóð- legum fróðleik byrjað þar. Ég leita alltaf uppi sögur í kringum mig t.d. á ferðalögum og vil vita hvað hefur gerst í umhverfinu og hverjir mótuðu söguna þar. Þegar ég var í háskólanum fékk ég nóg af lestri um tíma en áhuginn kom aftur sem betur fer. Ég hef alltaf lesið fyrir börnin mín og tel það mjög mikilvægt bæði til að efla orðaforða og til að eiga góðar stundir. Maður var samt stundum búinn að fá nóg af því að lesa um grísina þrjá kvöld eftir kvöld! Ég fæ alltaf bók frá eiginmanninum í jólagjöf og í ár var það Stóri skjálfti eftir Auði Jónsdóttur sem ég hafði mjög gaman af að lesa. Tók mig ekki langan tíma að klára hana enda of spennandi bók til að dotta yfir um leið. Ævisaga Einars Benediktssonar eftir Guð- jón Friðriksson er ein besta ævisaga sem ég hef lesið enda ævi Einars ótrúlega viðburðarík og hann margslungin persóna. Góðir vinir gáfu mér fyrir nokkrum árum bókina Jarðlag í tímanum eftir Hannes Pétursson og snart sú bók mig enda frásögn sem er ekki svo langt frá manni í tíma en lýsir aðstæðum sem nútíma Íslend- ingnum eru afar framandi en sagan gerist jafnframt á mínum heimaslóðum, undir Nöfunum á Króknum. Textinn er svo mynd- rænn að maður á auðvelt með að setja sig inn í umhverfið sem einu sinni var. Eins hef ég gaman af ljóðum og örsögum og þar hefur Gyrðir Elíasson alltaf getað komið manni á óvart. BÆKUR Í UPPÁHALDI SIGRÍÐUR HULD JÓNSDÓTTIR Jarðlag í tímanum eftir Hannes Pétursson snart mig, segir Sigríð- ur H. Jónsdóttir, skólameistari Verkmenntaskólans á Akureyri. Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson

x

Morgunblaðið - Sunnudagur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið - Sunnudagur
https://timarit.is/publication/1078

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.