Morgunblaðið - Sunnudagur - 24.04.2016, Blaðsíða 6

6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24.4. 2016
Nafn Harriet Tubman hefurverið áberandi í fjölmiðlumvestanhafs eftir að til-
kynnt var að mynd af þessari bar-
áttukonu fyrir frelsi þræla og aukn-
um réttindum kvenna kæmi í stað
myndar af Andrew Jackson, fyrr-
verandi forseta Bandaríkjanna, á
tuttugu dollara seðlinum.
Tubman þessi var leiðtogi hóps
sem kallaðist Underground Rail-
road og barðist ötullega gegn
þrælahaldi á 19.öldinni. Það er
kannski vel við hæfi að hún velti
einmitt myndinni af Jackson af
seðli, því hann var sjálfur þræla-
haldari. Hann hverfur þó raunar
ekki alveg af seðlinum heldur verð-
ur mynd af honum færð aftan á seð-
ilinn en Tubman fær framhliðina.
Breytingin er ekki sú eina sem
gerð verður á peningaseðlum
Bandaríkjanna. Fimm dollara seðill-
inn fær einnig andlitslyftingu en til
stendur að mynd af nokkrum nafn-
kunnum einstaklingum úr sögu
þjóðarinnar, meðal annars Martin
Luther King, rati á framhlið hans.
Á tíu dollara seðilinn eiga að fara
myndir af forkonum súffragetta.
Breytingarnar eru merkilegar
enda er Bandaríkjadollar útbreidd-
asti gjaldmiðill veraldar.
Náði að flýja úr þrældómi
Tubman var fædd árið 1822 inn í
fjölskyldu sem hneppt hafði verið í
þrældóm. Hún náði að flýja úr prís-
undinni ung að árum og varði tíma
sínum í að bjarga öðrum úr þræl-
dómi.
Eftir borgarastríðið í Bandaríkj-
unum varð Tubman einnig virk í
baráttunni fyrir réttindum kvenna.
Lengi hefur verið barist fyrir því
að peningaseðlar í Bandaríkjunum
hætti að vera bara með andlitum
hvítra karla. Þykir mörgum afar vel
til fundið að Tubman skuli vera
fyrsta konan til að fá mynd sína á
peningaseðil, enda hafi hún verið
baráttukona á fleiri en einu sviði.
Hún hafi barist ötullega og tekið
mjög virkan þátt í að útrýma þræla-
haldi og auk þess tekið upp málefni
kvenna.
Þar að auki þykir arfleifð Jack-
sons, forsetans sem er fyrir á 20
dollara seðlinum, ekki endilega til
þess fallin að hampa sérstaklega,
einkum vegna þess hversu ákvarð-
anir í hans forsetatíð höfðu skelfileg
áhrif á samfélög frumbyggja.
Aðalhöfðingi Cherokee-indíána í
Bandaríkjunum sagði að það að
henda Jackson yfir á bakið og
Tubman á framhliðina væri „lítil en
merkingarþrungin athöfn“.
Tubman var baráttukona til
dauðadags, en hún lést árið 1913.
Sagt er að hún hafi lagt baráttu
sína þannig upp að það væri í raun
bara tvennt sem fólk ætti rétt á
hafa val um: frelsi eða dauði. Ef hún
gæti ekki verið frjáls þá vildi hún
vera dauð. Væri hún ekki dauð þá
ætti hún fá að lifa frjáls. Ekkert
annað en þetta tvennt kæmi til
greina.
Andlit baráttukonu
á peningaseðil
Fram til þessa hafa aðeins andlit hvítra karla verið talin þess verð að skreyta
peningaseðla í Bandaríkjunum. Brátt breytist það en í vikunni var greint frá
því að andlit Harriet Tubman myndi brátt prýða 20 dollara seðlilinn. Tubman
fæddist inn í þrældóm en varð síðar öflug baráttukona gegn þrælahaldi.
Getty Images
Harriet Tubman þjáðist alla tíð af verkjum sem voru til komnir vegna barsmíða
þrælahaldara í barnæsku hennar. Hún ólst upp sem þræll í Maryland en náði að
flýja 27 ára gömul til Fíladelfíu. Hún sneri þó fljótt aftur til að bjarga fjölskyldu
sinni og átti svo eftir að bjarga hundruðum úr þrældómi.
Á huldu af hverju
Jackson er á seðlinum
Andlit sjöunda forseta Bandaríkjanna, Andrew Jackson, er það
sem nú prýðir tuttugu dollara seðilinn og hefur gert frá árinu
1928. Samkvæmt fréttum bandarískra miðla, m.a. Washington
Post, virðist þó algerlega á huldu hvers vegna Jackson hlaut þenn-
an heiðurssess til að
byrja með. Enginn
virðist vita hvers
vegna hann var
valinn og það
virðist heldur
enginn kvarta
sérstaklega yfir
því að honum verði skipt
út. Bent hefur verið á að hann sé ekki sér-
lega verðugur þess, hann hafi til dæmis haldið þræla
sjálfurog í hans forsetatíð hafi frumbyggjar sætt miklu harðræði
og neyðst til að flytjast búferlum.
En þá hefur einnig verið bent á að það sé öfugsnúið að setja
andlit Jacksons á peningaseðil því hann hafi sjálfur barist gegn
notkun seðla og viljað nota silfur og gull sem gjaldmiðla.
’
Ég hafði það af. Ég var frjáls; en það var
enginn sem bauð mig velkomna til lands
frelsisins. Ég var ókunnug í ókunnu landi.
ERLENT
EYRÚN MAGNÚSDÓTTIR
eyrun@mbl.is
BANDARÍKIN
KALIFORNÍU Annar
stofnenda Apple, Steve Wozniak,
telur að stórfyrirtæki á borð við
Apple eigi að
greiða hærri
skatta, en
Apple sætir
Wozniak segist sjálfur greiða allt
að helming af því sem hann aflar
í skatta og hann telji eðlilegt að
stórfyrirtæki geri slíkt hið sama.
KINBANDARÍ
ENCHANHASS Tónlistarmaðurinn
Prince lést á heimili sínu, 57 ára að
aldri.Tónlist hans spannaði vítt svið
og hann seldi yfir 100 milljónir platna
væri gengin mikil fyrirmynd í sköpun
og listum.
Tilkynnt var í vikunni að til stæði að taka rafmagn af í landinu
í fjóra tíma á dag í 40 daga vegna orkuskorts. Efnahagsástand
er afar slæmt einkum sökum skarprar lækkunar á verði á
olíu, sem er helsta útflutningsvara landsins. Þá hefur stærsta
brugghús landsins greint frá því að það hafi ekki nægan gjaldeyri
til að kaupa hráefni og því verði það að stöðva framleiðslu
tímabundið. Fyrirtækið framleiðir 80% af innlendum bjór og
stöðvunin hefur áhrif á 10 þúsund starfsmenn.
MEXÍKÓ
Forseti landsins, Enrique Pena
Nieto, hefur lagt til að slakað
verði á ströngum reglum í
landinu um meðferð marijúana
lækningaskyni og til einkanota.í
Hyggst hann leggja til að heimilt
afa 28 grömm afverði að h
érefninu á s án þess að hljóta
tað fimm grammagnrefsi u í s
yfilegt er nú. Hanneins og le
nlegt að breyta þessu í viðleitni til að snúatelur nauðsy
fnu í fíkniefnamálum.frá harðri refsiste