Morgunblaðið - Sunnudagur - 24.04.2016, Blaðsíða 34

34 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24.4. 2016
Í
slandi hefur vegnað vel síðustu hundrað árin
og vel það. Auðvitað liggur línan ekki ætíð
upp á við. Endrum og sinnum kom bakslag.
Stundum blandaði náttúran sér í málið, t.d.
þegar fiskistofnar hrundu. Ekki er víst að
náttúran hafi verið ein á ferð. Kannski komu
græðgi og glannaskapur við sögu. Það gæti hafa veikt
veiðistyrk fiskistofna, í bland við hitastig og breytta
strauma. En eftir þóf lærðu menn. Þorskur í sjó var
líkari kúm í fjósi en þeir höfðu haldið.
Eiga samleið
Vísindin sem reynt er að byggja á við ráðgjöf um ráð-
lega veiði eru ekki tæmandi eða nákvæm. En bærileg
sátt er orðin um að ráðgjöfin byggir á bestu fáanlegu
þekkingu á hverjum tíma, hún styrkist með ári
hverju og vísindamenn okkar eru leiðandi í fræð-
unum. Það er freistandi að gefa sér svigrúm þegar
vafi er fyrir hendi. En lítill ágreiningur er um að lítið
er upp úr því að hafa að teygja sig út á ystu nöf og
ekki áhættunnar virði. Enda þekkt að þegar komið er
á ystu nöf getur lítið skref orðið skeinuhætt.
Mannleg mistök, óheillavænleg stjórnarstefna eða
framganga einkaaðila hefur slegið á framfarir ekki
síður en dyntir náttúrunnar. Mikið er rætt um hlýnun
jarðar. Þó er skammt síðan Íslendingar óttuðust haf-
ísár og áhættunefndir ríkisins gerðu áætlanir um við-
brögð við komu landsins forna fjanda. Ákveðið var að
kaupa sterka víra til að þvera hafnir til að verja fiski-
skip.
En þrátt fyrir allt sést að þegar lína framfara er
dregin í gegnum hlykki er hún enn brött upp á við.
Sú hönd var sterk
Fáir státa af svo brattri línu. Hafísár, eldgos, síldar-
hrun, sviptingar í þorski, ógrundaðar ákvarðanir
„hugsjónamanna“ eða stjórnlaus framganga útrásar-
gengis, sem féll að efnahagslegu gáleysi á heimsvísu,
og endaði með „hruni“, hér og víðar, stoppuðu ekki
jákvæða þróun í rúmlega öld. Hvernig má það vera?
Hvaða ógnarafl gerði allan mun? Svarið er einfalt.
Þjóðin fékk forræði eigin mála.
Fyrst smávægileg áhrif á lögin sem giltu í landinu.
Þá heimastjórn. Svo fullveldi og loks sjálfstæði. Með
heimastjórn og fullveldi var loks hægt að taka
ákvarðanir á íslenskum forsendum. Þá urðu alda-
hvörf. Landhelgismörkum var ýtt út. Enginn annar
hafði haft hagsmuni af því. Stórþjóðir höfðu skrapað
mið upp í landsteina. Þær sömu og kjánar treysta nú
betur fyrir íslenskum hagsmunum en Íslendingum
sjálfum. Löggjöf var löguð að íslenskum þörfum.
Fullvalda þjóð gat krafist þess að þeim hluta sálar
þjóðar sem festa má hendur á, handritunum gulnuðu,
frækilegasta framlaginu til heimsmenningarinnar,
yrði skilað. Frómir menn höfðu haft slíka ósk á
vörum, en talað upp í vindinn. Fullvalda þjóð, með
fullt umboð, knúði á.
Það sker í augu að fáeinum árum eftir að þjóðin
nær vopnum sínum, þeim sömu sem Hákon fúli sveik
út úr henni öldum fyrr, birtast menn og hafa full-
veldið í flimtingum og telja best að Íslendingar fargi
því að eigin frumkvæði.
Íslendingar höfðu vissulega velt því fyrir sér hvort
þeir væru færir um að verja sitt fullveldi. Mörg þjóð
hafði tapað slíkri baráttu.
Horft var til tveggja heimsstyrjalda, sem þóttu
sanna að hlutleysi án varna væri haldlítið.
Sviss hefur haldið í sitt hlutleysi. Þar er fámennt
miðað við nágrennið. Herinn er hlutfallslega fjöl-
mennur og trúr ættjörðinni í anda Tells. Þótt hug-
rakkur sé hefði hann ekki staðið í Hitler hefði óvætt-
urin mætt.
En gæfa Sviss var sú að það hentaði öllum að hafa
þennan afmarkaða reit eins og friðaða torfu í styrj-
aldarflæminu, eins konar þinglýsingarskrifstofu og
bankahólf fyrir alla.
Sviss hefur ekki viljað ganga í ESB. Þjóðin hafnaði
því aðspurð að taka þátt í EES. Það hefur ekki gert
henni neitt til.
Ísland var hvorki bankahólf eða þinglýsingar-
skrifstofa. Landið var í alfaraleið. Úrslit beggja
heimsstyrjalda ultu á því að sú leið væri trygg. Um
yfirráð hennar var harkalega tekist, ekki síst í seinni
styrjöldinni.
Aðildin að Nató var því stórmál fyrir Ísland. Henni
fylgdi ekki sjálfstæðisskerðing. Þvert á móti fékk hún
tryggingarskírteini sem gefið var út af öflugustu lýð-
ræðisríkjum heims.
Aðild að ESB er annars eðlis og viðurkennt er að
henni fylgir fullveldisskerðing.
Helsta undirliggjandi röksemd fyrir aðild Íslands
að ESB virðist vera sérkennileg minnimáttarkennd.
Sagt er að Ísland sé of fámennt til að valda sjálfstæði
sínu. Þjóðin geti ekki varið sig fyrir óbilgjörnum kröf-
um nágranna. Þetta var inntakið í kjarkleysi ríkis-
stjórnar Íslands í Icesave-málinu.
Mikil blessun var að stjórnmálamenn slíkrar gerð-
ar voru ekki til staðar 1904, 1918 og 1944. Þá hefði
þjóðin koðnað. Hún stóð meira að segja af sér hretin
árið 1918, þegar allt lagðist á eitt. Frostavetur, stór-
gos í Kötlu og mannskæðasta pest síðustu tíma,
spænska veikin, sem lamaði mannlífið og lagðist ekki
síst á fólk í blóma lífsins.
Af hverju fjölgaði
minnipokamönnum?
Hvers vegna er stór minnihluti þjóðarinnar svona illa
haldinn af minnimáttarkennd sem hluti af þjóð, hinir
sömu og eru iðulega með ástæðulausa persónulega
mikilmennskuáráttu? Þetta hefur ekki verið rann-
sakað.
Þeir vísa gjarnan til þess að þjóðin sé fámenn. Það
er óumdeilt en hefur lagast. Íslendingar voru innan
við 70.000 þegar þeir hömruðu á sjálfstæðiskröfum
við dræmar undirtektir. Það ár var einn níræður
maður lifandi í landinu. Íslendingar voru 79.632
þegar þeir fögnuðu heimastjórn og 91.368 á full-
veldisárinu. Þeir höfðu aldrei í sögu sinni verið fjöl-
mennari en árið 1944 þegar þeir voru 125.967. Það
þótti þeim duga til að stofna til lýðveldis. Minnipoka-
Það er virðingarvert
sjónarmið að vera
á móti framförum,
sagði karlinn og
kerling kinkaði kolli
’
Það sker í augu, að fáeinum árum eftir
að þjóðin nær vopnum sínum, þeim
sömu sem Hákon fúli sveik út úr henni
öldum fyrr, þá birtast menn og hafa full-
veldið í flimtingum og telja best að Íslend-
ingar fargi því að eigin frumkvæði.
Reykjavíkurbréf22.04.16