Orð og tunga - 01.06.2013, Page 16

6
Orð og tnnga
önnur og óvirkari orð eru dregin fram eða mynduð eru ný orð til að
ná fram viðeigandi samsvörun í mynd íslensks jafnheitis. Annars er
eðli málsins samkvæmt erfitt að fá heillega yfirsýn um orðaforðann
og orðafarið markmálsmegin, eins dreift og það er um orðabókartext-
ann. Hér er hlutverk þess sem á heldur að hnitmiða jafnheitavalið
eins og kostur er. Þar getur stundum virst fátt um vænlegar lausnir, í
öðrum tilvikum virðast ólíkar leiðir í boði, a.m.k. við fyrstu sýn.
Einnig við þessar aðstæður er hætt við að erfitt reynist að framkalla
heillegar rnyndir af íslenskum orðaforða og einstökum hlutum hans
til stuðnings jafnheitavalinu. Að því leyti er enn erfiðara um vik að
það orð eða orðafar sem rata skal að á sér engan formlegan íslenskan
búning fyrir fram heldur tengist það og kviknar af merkingarlegum
eigindum orða sem fengist er við í erlenda viðfangsmálinu. Islenska
samsvörun sem fyrst kemur upp í hugann þarf að máta við önnur
hugsanleg jafnheiti á sama merkingarsviði en þar er yfirsýn oftar en
ekki takmörkuð.
3 Efnisföng, efnisval og flettulisti
í tvímála orðabók er teflt saman orðaforða tveggja tungumála með
skírskotun til markhópa báðum megin þótt með ólíkum hætti sé.
Markhópurinn markmálsmegin nálgast lýsinguna fyrst og fremst til
skilnings á einstökum orðum og orðasamböndum viðfangsmálsins
og til glöggvunar á orðanotkun í því. Markhópurinn sem hefur við-
fangsmálið að móðurmáli eða er handgenginn því leitar á hinn bóg-
inn samsvarana við einingar þess (flettiorð og orðasambönd) í mark-
málinu.
I íslensk-erlendri orðabók er þannig jöfnum höndum hugsað til
þarfa íslenskra og erlendra notenda. I fræðilegri umræðu um tvímála
orðabækur hefur mjög verið fjallað um mismunandi notkunarhlutverk
og vandkvæði á að þau fari saman í einu orðabókarverki (sbr. m.a.
Svensén 2004:17-23). Þannig geti orðabók sem leggur áherslu á að
greiða fyrir skilningi á merkingu orða í viðfangsmálinu ekki að sama
skapi þjónað þeim sem leita upplýsinga um orðanotkun (notkunar-
þætti jafnheita) í markmálinu. Samkvæmt því hafa margar tvímála
orðabækur verið samdar með býsna sérhæft hlutverk í huga. Slík
aðgreining tekur reyndar mið af prentuðum orðabókum en í orða-
bókum á netinu er mun hægara að koma til móts við mismunandi
þarfir ólíkra notendahópa, með breytileika í efnisröðun, beinni leit
J