Orð og tunga - 01.06.2013, Blaðsíða 66

56
Orð og tunga
þau á önnur mál. Breytilegir liðir hafa því víða verið einfaldaðir og eru
mörg orðasambönd í islex talsvert styttri og einfaldari en í SOB.
I islex hafa eftirfarandi nafnorð flest orðasambönd (fjöldi þeirra
er á eftir nafnorðinu og í sviganum er dæmi um orðasamband. Orða-
stæður eru ekki taldar með):
(1) hönd 75 (hafa hendur í hári <þjófanna>)
(2) fótur 55 (setja áfót <fyrirtæki>)
(3) mál 53 (vekja máls á <þessu>)
(4) orð 43 (f« orð í eyrá)
(5) auga 31 (koma auga á <snjalla lausn>)
(6) maður 30 (vera maður að meiri)
(7) vegur 26 (<ferðast> á eigin vegum)
(8) dagur 25 (<þannig var lífið>forðum daga)
(9) líf 24 (komast lífs af)
(10) ráð 24 (vera ekki með réttu ráði)
5.4 Notkunardaemi
Mörg notkunardæmi eru í iSLEX-orðabókinni. Þeim er ætlað að sýna
uppflettiorðið í eðlilegu samhengi og einnig að skerpa greinarmun á
mismunandi merkingum orðsins, sé um fleiri en einn merkingarlið að
ræða. Nafnorðið meðferð skiptist t.d. í fjóra liði. Einn liðurinn merkir
'meðhöndlun' og þar er dæmið leikfóngin hafa fengið slæma meðferð.
Annar liður merkir 'læknismeðferð' og þar er dæmið húnfékk meðferð
við sjúkdómnum.
Þarna er ekki um að ræða raunveruleg ritdæmi með heimildarvís-
un eins og tíðkast í sumum orðabókum heldur eru þau samin af
ritstjórum verksins. Dæmin eru viðkvæm og vandmeðfarin. Oft er
auðveldara að láta lengri dæmi hljóma eðlilegar og betur en mjög
stutt dæmi, en í orðabók er samt æskilegt að hafa þau eins stutt og
hnitmiðuð og kostur er. Þarna þarf að finna milliveg.
Textasöfn (sbr. kafla 4.1) hafa komið að góðum notum við að búa til
dæmin enda eru textar þeirra óþrjótandi uppspretta samhengis orða
í tungumálinu. Ekki hefur tíðkast að taka heilar setningar úr text-
um og gera þær óbreyttar að notkunardæmum heldur eru fengnar
þaðan hugmyndir að dæmum þegar innblásturs er þörf. Dæmin eru
á eðlilegri nútímaíslensku og eru þau þýdd á öll markmálin eins og
orðasamböndin.