Orð og tunga - 01.06.2013, Page 89

Rósa Elín Davíðsdóttir: Hlutverk tvímála orðabóka
79
að innihalda ríkulegri orðaforða en málbeitingarorðabækur (L1->L2),
þ.á m. svæðisbundin orð og menningarbundin. Astæðan er sú að
málnotandi rekst mögulega á fjölbreyttari orðaforða í því sem hann
les eða heyrir á erlenda málinu heldur en hann þarf á að halda þegar
kemur að því að tjá sig á því. Það getur verið gagnlegt fyrir þýðendur
úr íslensku yfir á frönsku að íslensk-frönsk orðabók innihaldi einnig
eldri orðaforða sem finna má til dæmis í Islendingasögunum (NLO
1997:84). Sem dæmi má nefna lýsingarorðið frakkneskur sem gæti verið
gagnlegt fyrir frönskumælandi notendur en er í raun óþarft í íslensk-
franskri orðabók eingöngu ætlaðri íslendingum þar sem í íslensku
máli í dag er lýsingarorðið franskur almennt notað.
Erfitt getur því verið að taka tillit til beggja notendahópa við val
á orðaforða tvímála orðabókar og eins og Jón Hilmar Jónsson hefur
bent á þá kallar það á margbreytilegan orðaforða ef taka á með inn í
myndina þá notendur sem koma að viðfangsmálinu sem erlendu máli
(2005b:23). Með því að hafa flettiorðaskrá íslensk-franskrar orðabókar
sem ítarlegasta og takmarka hana ekki við algengan og almennan
orðaforða eru meiri líkur á að orðabókin gagnist einnig frönskumæl-
andi notendum og þýðendum úr íslensku yfir á frönsku. Þó má ætla
að ný íslensk-frönsk orðabók geti takmarkast við orðaforða nútíma-
máls og því megi sleppa fornyrðum.
3.3 Jafnheiti og merkingaraðgreining
Meginhlutverk tvímála orðabóka er að gefa upp jafnheiti á markmál-
inu fyrir hvert uppflettiorð í viðfangsmálinu (Bogaards 2003:75). Hug-
takið „jafnheiti" er því lykilatriði við gerð tvímála orðabóka (Szende
1996:126). Tvímála orðabækur byggjast á því að stilla upp tveimur
málkerfum samhliða og þannig verða orðabókahöfundar að finna
jafnheiti á markmálinu sem samsvarar merkingu og notkun uppfletti-
orðsins á viðfangsmálinu. Jafnframt verða þeir að gæta þess að jafn-
heitin búi yfir sama merkingarblæ og tilheyri sama málsniði. Þetta
fyrirkomulag gerir ráð fyrir því að alltaf sé hægt að þýða uppflettiorð
yfir á annað tungumál. Hins vegar getur jafnheiti átt við þrengra
merkingarsvið en uppflettiorðið á viðfangsmálinu eða þá að merking
þess getur verið víðtækari (Jón Hilmar Jónsson 2005b:27).
I raun er sjaldnast um fullkomið jafngildi (e. full equivalence) að
ræða á milli tveggja tungumála (Svensén 2009:258). Til þess að hægt
sé að líta á þýðingarorð sem eiginlegt jafnheiti þurfa hlutveruleikinn