Orð og tunga - 01.06.2013, Qupperneq 90

80
Orð og tunga
eða táknmiðið (fr. signifié) að vera til staðar í menningu málnotenda
og jafnframt þarf orðið sjálft eða táknmyndin (fr. signifiant) að vera til
í tungumáli málnotendanna (Szende 1996:119). Sem dæmi má nefna
jafnheitin tölva í íslensku og ordinateur í frönsku en í báðum tilfellum
hafa orðin ótvíræða merkingu og vísa til sama hlutar. Þegar ekki
finnst fullnægjandi jafnheiti verður orðabókahöfundur að útskýra
merkingu flettiorðsins út frá samhengi (Szende 1996:119). Þetta er oft
raunin þegar um menningarbundin orð er að ræða eins og til dæmis
nafnorðið skyr sem á sér enga samsvörun í frönskum veruleika.
Ef ekkert eitt jafnheiti nær yfir margræða merkingu uppflettiorðs á
viðfangsmálinu eru oft fleiri en eitt jafnheiti á markmálinu gefin upp
sem þýðing. I þeim tilvikum verður að aðgreina merkingu jafnheitanna
til að gera notanda sem nálgast markmálið sem erlent mál kleift að átta
sig á muninum og velja viðeigandi jafnheiti hverju sinni. Ekki nægir
að aðgreina jafnheitin einungis með greinarmerkjum eins og kommu
eða semíkommu (Kromann, Riiber og Rosbach 1991:2724). Sem dæmi
má nefna lýsingarorðið brúnn sem á sér tvö jafnheiti í frönsku: brun
og tnarron, eftir því hverju er verið að lýsa. Lýsingarorðið brun er
frekar notað þegar verið er að vísa til lífrænna hluta eins og moldar
og hárs en óbeygjanlega lýsingarorðið marron er notað þegar vísað
er til klæðnaðar og vefnaðar. Þó er vísað til augnlitar í Frakklandi18
með lýsingarorðinu marron, t.d. il a des yeux marron(s) 'hann er með
brún augu' (Thibault 2007:476). Islenskumælandi notendur þurfa að
fá einhverja vísbendingu um það hvers vegna tvö jafnheiti eru gefin
upp en frönskumælandi notendur geta valið á milli jafnheitanna
hjálparlaust.
3.4 Upplýsingategundir
Áætlaðir notendur hafa ekki einungis áhrif á val flettiorða í tvímála
orðabók heldur einnig á þær upplýsingategundir sem þurfa að koma
fram í orðsgreinum. Ef erlenda málið er viðfangsmál orðabókarinnar
(L2->L1 orðabók) þarf notandinn mun ítarlegri upplýsingar um er-
18 Þessi merkingaraðgreining lýsingarorðanna brun og marron á ekki við á öllum
frönskumælandi svæðum, t.d. hefur notkun brun um augnlit haldist í þeirri
frönsku sem töluð er í Kanada og í Sviss: /7 a des yeux bruns (Thibault 2007: 476) en
það er álitamál að hvaða marki málbeitingarorðabók á að taka tillit til þessa. Þetta
er nýleg þróun og svo virðist sem sambandið yeux marron(s) sé að ryðja út sam-
bandinu yeux bruns í Frakklandi.