Orð og tunga - 01.06.2013, Qupperneq 95

Rósa Elín Davíðsdóttir: Hlutverk tvímála orðabóka
85
Tvímála orðabækur takmarkast stundum um of við það hlutverk
sitt að gefa upp jafnheiti. Bogaards (2003:75) hefur bent á að vanda-
málið í L1-^L2 orðabókum sé að notandinn sem vill tjá sig á mark-
málinu fái ekki nægilegar upplýsingar um einkenni og notkun
jafnheitanna. Þetta einkennir sérstaklega einfaldari orðabækur sem
ætlaðar eru byrjendum. Þar fá notendur oft afar knappar upplýsing-
ar um markmálið þótt gera megi ráð fyrir að margir þeirra hafi litlar
forsendur til að álykta um val á milli jafnheita. Notkunardæmi geta
verið hjálpleg í þessu sambandi en þau gegna margþættu hlutverki,
ekki aðeins því að staðfesta jafnheitin sem slík. Þau veita til að mynda
mikilvægar upplýsingar um notkun jafnheitanna í ólíku samhengi.
Þetta sýnir sig sérstaklega þegar kemur að notkun forsetninga. Til
dæmis getur forsetningin/raínnn í sem sýnd er í (3) svarað til forsetn-
ingarliðarins sur le visage í sambandinu „vera með <e-ð> framan í sér",
t.d. andlitsfarða, en aftur á móti er hún þýdd með en face t.d. í sam-
bandinu „horfa framan í e-n" (alla orðsgreinina má sjá í viðauka). Hér
hefur forsetningin mismunandi merkingu eftir því hvaða falli hún
stýrir. Þetta eru upplýsingar sem skipta máli fyrir frönskumælandi
notendur en það má velta því fyrir sér hvort þetta ætti að koma fram
í orðabók sem beinist einkum að Islendingum:
(3)
hvað ertu meðfimnan í þér ?: qu'est-ce que tu as sur le visage?
ég þorði ekki að líta framan í hann: je n'ai pas osé le regarder en face
Notkunardæmi eru einnig notuð í því skyni að að greina á milli
mismunandi merkinga uppflettiorðsins sem og í þeim tilgangi að veita
hagkvæmar upplýsingar um svokallaðar samskiptaformúlur (Blanco
1996:103) sem eru föst orðasambönd notuð við ákveðnar aðstæður
eins og takk fijrir síðast og verði þér að góðu (Oddný G. Sverrisdóttir
2009:157, 164). Oft eiga notkunardæmi að sýna upplýsingar sem
koma fram annars staðar í orðsgreininni, til dæmis um beint andlag,
og þannig hjálpa þau notandanum að skilja upplýsingarnar og að
heimfæra þær þannig að hann geti notað uppflettiorðið á réttan hátt.
Því er mikilvægt að tvímála orðabókarlýsing styðjist við fjölbreytt
dæmi og var það sjónarmið haft að leiðarljósi við ritun orðsgreina
fyrir nýja íslensk-franska orðabók. Sem dæmi má taka sagnorðið
læra í (4) sem er ýmist þýtt sem étudier eða apprendre á frönsku eftir
einhverju leyti af GRC orðabókinnni. Framsetning orðasambanda með
afmörkun breytilegra liða innan oddklofa er einnig að fyrirmynd Stóru
orðabókarinnar um íslenska málnotkun (2005).