Orð og tunga - 01.06.2013, Side 105

Guðrún Kvaran
Orðabókarstörf Konráðs Gíslasonar
1 Inngangur
Flestum kemur líklega fyrst í hug málfræði, tímaritið Fjölnir og
Jónas Hallgrímsson þegar þeir heyra nafn Konráðs Gíslasonar. Færri
minnast hans sem orðabókarmanns og kom hann þó að tveimur
útgefnum bókum og hafði fleiri um tíma í undirbriningi. I greininni
verður fjallað um orðabókarmanninn Konráð Gíslason. Fyrst verður
dregið saman það sem vitað er um aðkomu hans að orðabókinni An
Icelandic-English Dictionary sem gefin var út í heftum á árunum 1869-
1874. Af orðum hans sjálfs að dæma í bréfi frá 1872 til danska kirkju-
og menntamálaráðuneytisins (sjá 2. kafla) mun hann hafa skipulagt
þá bók og haft umsjón með henni lengi framan af verkinu.
í þriðja kafla verður rætt um Danska orðabók með íslenzkum þýðingum
sem prentuð var í Kaupmannahöfn 1851 og er eina orðabókin sem
Konráði tókst að fylgja eftir til loka. Þess vegna verður henni gefið
meira rými en íslensk-ensku orðabókinni. Sýnishorn verður skoðað
og borið að þeim orðabókum sem Konráð nefnir í formála að hann
hafi notað við verkið. Reynt verður að gera grein fyrir vinnubrögðum
hans þótt önnur lýsing hafi ekki fundist en sú sem fram kemur í
nokkuð ítarlegum formála fyrir verkinu. Hann nefnir bókina t.d.
hvorki í bréfi sem hann skrifaði konungi 1847 (sjá 2. kafla) né í því
sem vísað var til hér að ofan.
Síðar í greininni verður stuttlega dregið saman það sem vitað er
um önnur orðabókarverk sem Konráð hafði í huga eða vann við um
lengri eða skemmri tíma. Til er lýsing hans sjálfs í bréfinu til kirkju-
og menntamálaráðuneytins frá 1872 á fornnorrænni-danskri orðabók
Orð og tunga 15 (2013), 95-119. © Stofnun Áma Magnússonar í íslenskum fræðum,
Reykjavík.