Orð og tunga - 01.06.2015, Side 166

154
Orð og tunga
1. útgáfu, formáli ritstjóra að 2. útgáfu og formáli ritstjóra að 3. útgáfu.
Þar fer á eftir skrá um „helstu skammstafanir" og stafrófsröðina.
I formálunum er útgáfusagan rakin allt frá því undirbúningur
hófst árið 1974, hvernig var ákveðið að skipuleggja bókina, fjallað um
hverjir hafa unnið að henni, hve mikið og hvenær, og aðstandendum
og samverkamönnum eru þökkuð vel unnin störf eins og vera ber.
Lýsing á skipulagi bókarinnar og skýringakerfi er fléttuð saman við
þessa sögu alla, mest og gagnlegast framarlega í formála ritstjóra að
1. útgáfu þar sem þessar upplýsingar eru raktar í samfelldu máli sem
frásögn af vinnubrögðum og úrræðum ritstjóra frekar en verið sé að
skýra notkun bókarinnar og táknkerfi hennar fyrir lesanda, og engin
auðkenni, s.s. feitletur, hjálpa lesanda til að fletta skýringum upp þeg-
ar hann þarf að grípa til þeirra.
Betur hefði farið á því að semja nýjan formála ritstjóra þar sem
þessum upplýsingum væri öllum steypt saman - og þannig hefði
mátt komast hjá því að nefna ýmis atriði sem eiga ekki erindi til nýrra
notenda. Til dæmis er í formála fyrstu útgáfu talað um að notuð sé ör
(—>) til að vísa á milli orða en þess eru engin dæmi nú. Eins væri það
meira í anda Þórbergs að hafa skrá um allar skammstafanir.
Benda má á formála Eiríks Rögnvaldssonar að íslenskri rímorðabók
eða Jóns Hilmars Jónssonar að Orðastað. I þeim bókum eru skýringar
á gerð bókarinnar aðskildar því efni sem á heima í formála - lesanda
til mikilla þæginda. Til dæmis er til mikillar fyrirmyndar hvernig Jón
Hilmar setur skýringar á notkun bókarinnar innan á kápu eins og títt
er í orðabókum erlendis.
4 Orðaforði og orðsgreinar
Orðum bókarinnar er raðað í stafrófsröð þar sem gerður er greinar-
munur á röð stafa án brodds og með broddi. í þessu efni markaði
fyrsta útgáfa bókarinnar nýja stefnu því fram að þeim tíma var algengt
að stöfum með og án brodds væri blandað saman í röð. Til dæmis var
svo gert í fyrstu tveimur útgáfum af íslenskri orðabók Menningarsjóðs
en nú má heita að slík blöndun sé úr sögunni.
I fyrri útgáfum voru tvenns konar tegundir máls auðkenndar.
Sjaldgæft málfar, fornt eða staðbundið var merkt með plúsi (+) en
hringur (°) var notaður til að auðkenna „óstaðfest nýyrði, vafasaöm/
umdeilanleg tökuorð eða slangur, eða orð sem ekki eru viðurkennd
af öllum þorra málnotenda". Þessi merki voru sett ýmist framan við