Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2014, Blaðsíða 40

Náttúrufræðingurinn - 2014, Blaðsíða 40
Náttúrufræðingurinn 40 Menn hafa reynt að skýra hátt- ernið sem áfanga í aðlögun að gagnkynhneigðum lífsháttum, eins konar kynlífsfræðslu, en í mörgum tilvikum eldist það ekki af dýrunum. Kynhegðun er allvel þekkt hjá tveimur norður-amerískum tegundum villtra klaufdýra, ameríku- vísundi (Bison bison) (6. mynd) og hinum stórhyrnda klettafjallasauði (Ovis canadensis). Þar fara tarfar og hrútar upp á kynbræður sína í endaþarmsmökum árið um kring – og aldrei meir heldur en á fengitíma, þegar völ er samt á tilkippilegum kúm og ám! Það vilja menn skýra með auknu karlhormóni á þessum árstíma. Ljóst virðist að sá sem undir er lætur sér kvenhlutverkið vel líka, í það minnsta leggur hann halann til hliðar og auðveldar hinum að- komuna. Einnig er þekkt er meðal- bæði kven- og karlljóna að þau sýni samkynhneigða hegðunb (7. mynd). Lítið fer hins vegar fyrir lesbískum tilburðum hjá kúm og ám þessara villtu tegunda, trúlega af því hve kynhvötin er dauf mestan hluta ársins. Hjá orrabukk (Kobus kob), antílópu sem lifir víða í Afríku sunnan Sahara og sést í skjaldarmerki Úganda, fer engum sögum af samkynhegðun hjá törfunum, en hindirnar, sem bera kálfum á öllum tímum árs, virðast allar auk þess lesbískar (höfundur þessa pistils minnist þess sem kúasmali í æsku hversu kýrnar í hjörðinni nutu þess að leika hlut- verk nautsins þegar einhver þeirra var yxna). Blettahýena (Crocuta crocuta), sem lifir víða í Afríku sunnan Sahara, er um það frábrugðin öðrum spen- dýrum að snípur kvendýrs líkist reðri karldýrs og er nær jafnstór (8. mynd). Þetta er talið afleiðing þess að kerlurnar hafa í sér óvenjumikið af karlhormónum, enda eru þær stærri og aðgangsfrekari en karl- arnir og ráða mestu í félagshópum dýranna. Slík líkamsgerð hentar vel til lesbískra samkynsmaka, sem nokkuð er um hjá blettahýenu. Hjá ýmsum dýrum þekkjast hópar þriggja einstaklinga (þrennur) – og stundum fleiri – þar sem sam- kynhegðun tengir að minnsta kosti tvö dýr. Stundum eru öll dýrin af sama kyni, svo sem tarfar vísunda, afrískra fíla og ýmissa hjartardýra. Á fengitíma leysast þessir karla- klúbbar upp og tarfarnir leita maka í hjörðum kvendýra. Í öðrum tilvikum eru félagarnir af báðum kynjum. Þetta er þekkt meðal margra fugla, þar sem tveir fuglar af sama kyni stofna til sambúðar en eðla sig auk þess, annar eða báðir, með þriðja fuglinum í þrennunni og allir þrír annast svo egg og unga. Meðal grágæsa er til dæmis nokkuð um að tveir steggir taki upp sambúð og taki svo til sín staka gæs sem eignast egg með öðrum eða báðum. Saman sinnir öll þrennan svo eggjum og ungum. Hjá snjógæs og kanadagæs þekkist samkyns sambúð aðeins hjá kvenfuglum, sem geta að vonum ekki ungað út eggjum nema með fulltingi steggs. Hjá kanadagæs verður stundum úr þessu varan- legur þrennubúskapur. Þrennusambúð af ýmsu tagi þekkist einnig hjá ýmsum vaðfuglum, máfuglum, svartfuglum og spör- fuglum og nokkrum fuglum öðrum. Meðal ýmissa gásfugla þekkjast pör lesbía eða homma. Tveir steggir b Bagemihl, B. 1999. Biological exuberance. Animal homosexuality and natural diversity. St. Martin's Press, New York. 752 bls. 9. mynd. Ýfilbjalla (Scarabeus sacer). Þessi teikning af tveimur körlum í pörun er frá árinu 1896 og er sennilega elsta mynd sem gerð hefur verið af samkynshegðun dýra.b 11. mynd. Ástralskur svartsvanur; tveir karlar í tilhugalífi. Svartsvanir í homma- sambúð koma oft upp ungum úr eggjum sem þeir verða sér úti um.b 10. mynd. Stokkandastekkir láta vel að hvor öðrum. Ljósm. Norbert Nagel (Þýskalandi). 7. mynd. Karlkynsljón láta vel að hvort öðru. Ljósm./Photo: Darren Gardiner www. iDStyle.com (2006). 6. mynd. Amerískur vísundur. Ljósm./ Photo: Jack Dykinga. 8. mynd. Blettahýena. Ljósm./Photo: Liaka ac.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.