Bókasafnið - 01.06.2015, Blaðsíða 13

13
Bókasafnið 39. árg. 2015
fram stefnuyfirlýsingu varðandi samtengd gögn sem rímar vel
við W3C (IGeLU Linked Open Data Special Interest Working
Group, 2012).
gagnrýni á Bibframe-verkefnið
Eitt af því sem unnið er að í Bibframe-verkefninu er að búa til
sérstakan orðaforða (e. vocabulary) fyrir öll lýsigögn, þar með
talið fyrir bækur í bókasöfnum, tímaritsgreinar í gagnasöfnum
og myndastreymi á Youtube. Til þess að lýsa þessum gögnum
þarf orðaforða. Það hefur verið gagnrýnt að Bibframe ætlar að
búa til sérstakt orðasafn en ekki nýta neitt úr sambærilegum
orðasöfnum sem til eru fyrir. Það er búið að búa til orðasafn
fyrir allar merkingareiningar í RDA-skráningarreglunum sem
hægt væri að nýta. Ef bókasöfnin vilja opna gögn sín til notk-
unar fyrir aðra ættu þau að leggja af sitt sérstaka bókfræðilega
orðfæri sem önnur samfélög eiga erfitt með að skilja. Karen
Coyle gagnrýnir þetta verklag á póstlista Bibframe.7 Það virkar
hrokafullt að nota ekki þá vinnu sem aðrir hafa lagt af mörkum
og ekki líklegt til að auka notkun á lýsigögnum bókasafnasam-
félagsins. Það eru til skilgreind hugtök og einindi í mörgum
orðasöfnum fyrir sama fyrirbærið. Hugtök fyrir verk/hugverk
og persónur eru dæmi um það. Titill er skilgreindur í orðasöfn-
um Dublin Core, RDA og Schema.org. Ef ekki á að nota þau er
nauðsynlegt að tengja við þau. Það er hægt, en kostar vinnu.
Það þarf að búa til RDF-þrenningu sem segir fyrir um það að
hugtakið „verk“ í einu orðasafni sé það sama (til dæmis SKOS:Is-
SameAs) og hugtakið „verk“ í öðru orðasafni. Á vefsíðu Bib-
frame hjá Library of Congress (Why a single namespace for the
BIBFRAME vocabulary) eru færð rök fyrir því að nota eigið orða-
safn. Það er erfitt að samræma orðasöfn frá mörgum aðilum og
þau eiga það til að breytast eða hreinlega hverfa. Bibframe
treystir því ekki að aðrir haldi orðasöfnum sínum við.
Í skráningarsamfélaginu hefur verið talsverð umræða um
„authorities“ í Bibframe. Ekki þykir liggja ljóst fyrir hver ætlunin
er með því. Það er hugsað sem einhvers konar aukalag við
önnur nafnmyndakerfi og hefur verið gagnrýnt af Karen Coyle
og fleiri aðilum.
Martha M. Yee (2009) hefur talsverðar efasemdir um að hægt
sé að koma bókfræðigögnum farsællega til skila sem sam-
tengdum gögnum. Hún telur að bókfræðigögn séu í grunninn
stigveldisskipt (eða hírarkísk). Þess vegna sé erfitt að koma
þeim til skila sem stökum einingum með tengsl í allar áttir. Það
sé verið að hólfa þau of mikið niður. Margt í bókfræðifærslum
ræðst af samhenginu milli atriða sem erfitt er að skilgreina ná-
kvæmlega. Bókfræðileg lýsing er ekki aðalatriði lengur, bók-
fræðifærslan eins og við þekkjum hana sé dauð en gögnin í
henni eigi að lifa sjálfstæðu lífi áfram. Þetta getur reynst erfitt í
framkvæmd og hún hefur efasemdir um að bókasafnskerfin
geti skilað skiljanlegum færslum úr þessum gögnum. Þau hafi
ekki staðið sig alltof vel hingað til. Hún hefur einnig áhyggjur af
því að hraði Netsins sé nægilegur. Það þarf að tengja saman
mismunandi gögn í hvert sinn sem lögð er inn fyrirspurn; að
greina réttu gögnin og réttu tengslin í hvert sinn fyrir hvern
notanda.
Lítil umræða virðist vera um öryggi samtengdra gagna. Þrátt
fyrir leit að umfjöllun um það tókst ekki að finna slíkar heim-
ildir nema hjá W3C. Lögð er megináhersla á að þessi gögn séu
opin öllum sem vilja endurnýta þau í margs konar tilgangi, en
enginn virðist gera ráð fyrir því að hægt sé að misnota þau. Ein
ástæða þess að Google notar ekki lýsigögn fyrir efnisorð í leit-
arniðurstöðum sínum er sú að auglýsendur notuðu þau til að
koma alls óviðkomandi efni sínu að í leitarniðurstöðum. Er ekki
hætta á að óprúttnir aðilar laumi sínu efni bakdyramegin inn
með opnum, samtengdum gögnum? Kannski horfa menn til
reynslunnar af wiki-samvinnunni eins og á Wikipediu. Sú opna
vinna sem þar fer fram hefur reynst vel. Líklega vænta menn
þess að sú verði einnig raunin þegar samtengd gögn á merk-
ingarvefnum eiga í hlut.
Forysta bókasafna og merkingarvefurinn
Af hverju eiga bókasöfnin að snúa sér að samtengdum gögn-
um á merkingarvefnum? Jú, lýsigagnaskráning er eitt af höfuð-
viðfangsefnum bókasafns- og upplýsingafræðinnar, við þekkj-
um fræðin sem að baki liggja, en höfum fram til þessa aðallega
sinnt bókfræðilegri skráningu í bókasafnskerfunum. Bóka-
safns- og upplýsingafræðin hefur mikið til málanna að leggja á
þessu sviði. Varðveisla og framsetning gagna og upplýsinga og
miðlun þeirra er það sem fræðin snúast um. Greinin er í forystu
á þessu sviði og ætti að færa út kvíarnar og halda þessari for-
ystu í framsetningu, miðlun og varðveislu gagna (W3C Library
Linked Data Incubator Group, 2011). Nú þegar er mikill áhugi á
ýmsum gögnum bókasafna, einkum nafnmyndagögnum. Ef
hægt er að deila þessum gögnum til annarra aðila mun áhugi á
þeim aukast enn meir. Þess vegna þarf að leggja af tækni sem
hvergi er notuð annars staðar og sleppa gögnunum lausum í
netheimana.
Abstract: The Bibframe model
This article discusses the Bibframe  model  for bibliographic
description that is designed to replace the  MARC standards.
The MARC format is not used in the wider information comm-
unity and has become a liability for libraries that want more
data collaboration with the outside world. The Bibframe model
employs linked data principles, making it more useful outside
the library community, and it is designed for the semantic web.
Examples of the Bibframe model’s uses and it’s interaction with
existing MARC-records are presented. The story behind the
project is reviewed as well as criticism of it.
7. „I want to note that RDA, the cataloging rules that prompted the idea that we need to move away from MARC to something more akin to
linked data, already has an RDF vocabulary and its own namespace. This is managed by JSC. So either BIBFRAME will duplicate the well over
1,000 RDA properties, or it must make use of that property set. It isn’t clear why BIBFRAME isn’t using the RDA RDF where it applies“ (Coyle,
2013).