Fréttatíminn - 22.01.2016, Blaðsíða 16

Bættu LGG + við daglegan morgunverð
fjölskyldunnar og styrktu ónæmiskerfið.
Nú fylgja frítt með
Þú getur lesið meira um LGG+ á
ms.is/lgg
+ stuðlar að vellíðan
+ styrkir varnir líkamans
+ bætir meltinguna og
kemur jafnvægi á hana
+ eykur mótstöðuafl
+ hentar fólki á öllum aldri
+ er bragðgóð næring
Eiginleikar LGG+
H
V
ÍT
A
H
Ú
SI
Ð
/S
ÍA
-
1
2-
00
14
Fyrir fulla virkni
Ein á dag
2
Flokkar hægri sinnaðra
þjóðernispopúlista hafa á
umliðnum árum þotið fram
í fylgi Evrópu og tekið sér
stöðu sem meginafl í stjórn­
málum álfunnar. Fyrsta
bylgjan reis á áttunda
áratugnum, önnur undir
aldamót og sú þriðja í kjölfar
fjármálakrísunnar – allar
í kjölfar efnahagslegra og
pólitískra örðugleika.
Eiríkur Bergmann
eirikurbergmann.com
Ömurlegur atburður í Köln um
áramótin þegar hópur aðkominna
karlmanna áreitti ungar þýskar
stúlkur og beitti sumar þeirra al-
varlegu kynferðislegu ofbeldi, auk
þess að ræna þær eigum sínum,
framkallar eflaust aukna andúð í
garð flóttamanna – líka þeirra sem
ekkert höfðu með málið að gera.
Líkt og endurteknar herfarir vest-
rænna herja í Mið Austurlöndum
magna vitaskuld vandann hinum
megin. Kannski það sé ein birting-
armynd þess samstuðs menningar-
heilda sem bandaríski fræðimað-
urinn Samuel P. Huntington spáði
fyrir um í ritgerð sinni Clash of
Civilizations árið 1993. Alltént hafa
samskipti Evrópubúa og aðkom-
inna múslima versnað til muna á
undanförnum árum.
Samfara auknum árekstrum
hafa fylkingar þjóðernispopúl-
ista þotið fram í fylgi út um alla
Evrópu, svo svaðalegur hefur upp-
gangurinn verið að marga leiðtoga
úr röðum meginstraumsflokkana
hefur í ráðaleysi sínu sundlað yfir
velgengni þeirra sem áður fyrr
þóttu á jaðri þess boðlega í siðaðri
stjórnmálaumræðu. Sumstaðar
hafa öfl af þessum toga jafnvel náð
til sín stjórnartaumunum.
Harðræði á ný austur í álfu
Í Ungverjalandi hefur Viktor Or-
bán um alllangt skeið fært landið
af braut þess frjálslynda lýðræðis
sem þarlendir færðust til eftir
fall kommúnismans og yfir til
öllu harðari fáræðisstjórnar þar
sem verulega hefur þrengst um
lýðræðið og sjálft réttarríkið. Með
umdeildum breytingum á stjórnar-
skránni tókst Orbán að fá svo gott
sem alla þræði ríkisvaldsins í eigin
hendur. Á sama tíma tíma þramma
svo enn fasískari öfl Jobbik-hreyf-
ingarinnar svokölluðu um götur
Búdapest og annarra byggðarlaga
þessa fornfræga lands í einkennis-
klæðnaði sem umbúðalaust vísar
til fasisma Ítalíu og Þýskalands á
þriðja og fjórða áratug liðinnar
aldar.
Sömuleiðis hefur Rússland, frá
því Vladimir Pútín tók við um
aldamótin, verið á jafnvel enn stíf-
ari braut í átt til harðræðis og nú
síðast hefur Pólland færst á sömu
leið eftir að Jaroslaw Kaczynski og
félagar í flokknum Lög og réttlæti
tóku til við að lama stjórnlagadóm-
stól landsins og herða meðal ann-
ars tökin á fjölmiðlum, svo mjög að
alþjóðastofnanir telja nú margar í
öngstræti stefna.
Nær okkur, hér í Vestur Evrópu,
hafa slíkir flokkar einnig náð
miklum árangri, svo sem Þjóðar-
fylkingin í Frakklandi, Breski
sjálfstæðisflokkurinn og auðvitað
Danski þjóðarflokkurinn sem hér
var sérstaklega til umfjöllunar
fyrir tveimur vikum. Í þessari
grein er þróun þjóðernispopúl-
iskra flokka þrædd frá endalokum
seinni heimsstyrjaldar.
Þrjár bylgjur
Í fræðunum er töluvert tekist á um
bæði það hvernig rétt sé að skil-
greina þjóðernispopúlisma (sem
ég ræði nánar í næstu grein) og
svo með hvaða hætti slíkar hreyf-
ingar hafa þróast. Á ofanverðum
níunda áratugnum greindi fræði-
maðurinn Klaus Von Beyme þrjár
bylgjur slíkra hægri öfgaflokka frá
endalokum seinna stríðs. Sú fyrsta
hafi falist í nostalgískum fasista-
hreyfingum í Þýskalandi og Ítalíu
Þjóðernispopúlistar þjóta fram
Benito Amilcare
Andrea Mussolini:
Fasistar risu til valda
á Ítalíu á öndverðum
þriðja áratugnum undir
forystu Benito Mussolini,
einræðisherra á Ítalíu frá
1922 til 1943. Þessi fyrrum
blaðamaður og áður sann-
færður sósíalisti áður en hann
gekk hernaðarhyggjunni á
hönd reyndist lunkinn við nýta
sér efnahagslega örvæntingu
og pólitíska ringulreið á milli
stríða og fylkti svartstakkasveit-
um sínum undir gömlu tákni
Rómverja um yfirráð: Facismo
– knippi prika vöðlað saman
við exi. Hann hét því að hefja
ítalskt þjóðerni aftur til vegs
og virðingar og fyrst um
sinn við valdatöku fasista
virtist sem regla kæmist á,
en undir niðri ríkti sama
óstjórnin og örbirgðin
og áður.
Geert Wilders er leiðtogi Hollenska frelsis-
flokksins. Hollensku þjóðernispopúlistarn-
ir hafa skorið sig frá öðrum í Evrópu með
því að færa andstöðu sína við múslimska
innflytjenda fram sem varðstöðu við hið
víðfræga hollenska frjálslyndi. Svo virðist
þó sem hollenska frjálslyndið afmarkist við
það sem þegar var viðurkennt innanlands,
semsé einkum hvað varðaði kynlíf og
vímuefni, en takmarkist að öðru leyti við
viðhorf annarra menningarheilda sem falla
utan við hið skilgreinda frjálslyndi.
Jörg Haider fór langt með að setja Evrópu á hliðina þegar
Frelsisflokkur hans komst í valda í Austurríki um alda-
mótin. Haider sætti stöðugri gagnrýni fyrir að upphefja
sum stefnumál þýska nasistaflokksins og fyrri allnokkur
ummæli færð fram gegn gyðingum í Evrópu. Lykillinn að
árangri hans fólst meðal annars í öflugu bandalagi við
helsta götublað Austurríkis, Kronen Zeitung. Haider svar-
aði jafnan gagnrýninni á sig með því að hann segði aðeins
það sem fólkið í landinu væri að hugsa. Evrópusambandið
beitti um stund ríkisstjórn Austurríkis refsiaðgerðum
vegna veru Haiders þar innan borðs. Jörg Haider dó í bíl-
slysi árið 2008.
Siv Jensen tók við stjórnartaumunum af Carl I Hagen í
norska Framfaraflokknum árið 2006. Norski framfara-
flokkurinn fellur í flokk mýkstu útgáfu þjóðernispopúlista
í Evrópu. Flokkurinn á rætur í Framboði Anders Lange um
afgerandi niðurskurð á sköttum og gjöldum árið 1973 sem
bar svipmót af stefnumálum Mogens Glistrup í Danmörku.
Norski framfaraflokkurinn lenti í nokkrum öldudal í
kjölfar ódæðisverks Anders Behring Breivik í Útey og í
Osló árið 2011 en hann hafði tilheyrt flokknum á fyrri tíð.
Ekki leið þó á löngu þar til flokkurinn fann fyrri stuðning
í Noregi og náði svo alla leið inn í ríkisstjórn í kjölfar
kosninganna 2013.
16 | fréttatíminn | Helgin 22. janúar-24. janúar 2016