Læknablaðið - 01.02.2016, Blaðsíða 23

LÆKNAblaðið 2016/102 83
R A N N S Ó K N
Inngangur
Offita er alvarlegur sjúkdómur sem leggst með sívax­
andi þunga á heilbrigðiskerfi Vesturlanda.1 Alþjóða­
heilbrigðisstofnunin (WHO) skilgreinir offitu sem
sjúkdóm með líkamsþyngdarstuðli (LÞS, reiknað sem
kg/m2) ≥30, er eykur líkurnar á ýmsum sjúkdómum,
svo sem hjarta­ og æðasjúkdómum, sykursýki af
tegund tvö, heilablóðfalli, kæfisvefni og ákveðnum
tegundum krabbameina sem geta skert lífgæði og lífs­
líkur fólks.1 Offitu fylgja gjarnan félagsleg vandamál
ásamt aukinni tíðni kvíða og þunglyndis.3 Samkvæmt
WHO er offita heimsfaraldur og algengi hennar færist í
aukana. Árið 2014 voru 11% karla og 15% kvenna of feit,
sem er meira en tvöföldun frá árinu 1980.1
Samkvæmt skýrslu OECD frá árinu 2013 og íslensk­
um rannsóknum á holdafari landsmanna hefur algengi
offitu meðal íslenskra karla aukist úr 7,2% í 22,7%, og
meðal kvenna úr 9,5% í 19,3% frá árinu 1990.4,5 Algengi
sykursýki af tegund tvö hefur jafnframt tvöfaldast
meðal íslenskra karlmanna og aukist um 50% meðal
íslenskra kvenna á árunum 1967­2007.6 Nýlegar rann­
sóknarniðurstöður benda til þess að um 21% fullorð­
inna Íslendinga séu of feitir.4,5,7
Einungis um 20% offeitra ná varanlegum árangri
sem telst að minnsta kosti 10% þyngdartap sem helst
í minnst eitt ár eftir meðferð.9,10 Þeir sem þjást af offitu
eru oft haldnir kvíða og þunglyndi sem getur dregið úr
virkni og getu til að viðhalda þyngdartapi að lokinni
meðferð.3 Því er mikilvægt að meðferð offitu taki ekki
Inngangur: Markmið rannsóknarinnar var að meta skammtíma- og lang-
tímaárangur fjögurra vikna þverfaglegrar hópmeðferðar vegna offitu með
eftirfylgd ásamt því að bera saman árangur þeirra sem fóru í hjáveituað-
gerð og hinna sem ekki fóru í slíka aðgerð.
Efniviður og aðferðir: Þátttakendur voru 100 sjúklingar sem frá árinu
2007 höfðu lokið fjögurra vikna offitumeðferð með allt að tveggja ára eftir-
fylgd á Fjórðungssjúkrahúsinu í Neskaupstað (FSN). Að meðferð lokinni
fóru 28 sjúklingar í hjáveituaðgerð. Þyngd, þunglyndis- og kvíðaeinkenni
auk lífsgæða voru mæld hjá þátttakendum fyrir og eftir meðferð, og síðan
aftur með póstsendum spurningalistum í þversniðsgagnasöfnun sumarið
2012.
Niðurstöður: Þátttakendur léttust marktækt auk þess sem andleg líðan
og lífsgæði bötnuðu eftir offitumeðferð (miðgildi 1,85, líkamsþyngdar-
stuðull, LÞS stig), og hélst árangur til lengri tíma. Þremur árum eftir að
meðferð lauk var þyngdartap ennþá marktækt hjá þeim sem ekki fóru í
hjáveituaðgerð (miðgildi 2,13 LÞS stig), en breytingar á andlegri líðan og
lífsgæðum voru hins vegar ekki lengur til staðar. Þeir sem fóru í hjáveitu-
aðgerð léttust meira (miðgildi 13,12 LÞS stig) og náðu varanlegri árangri í
lífsgæðum og þunglyndiseinkennum.
Ályktun: Niðurstöður sýna að þverfagleg offitumeðferð er árangursrík leið
til að draga úr offitu og bæta andlega líðan og lífsgæði til skamms tíma.
Þegar veitt er eftirfylgdarmeðferð viðhelst árangurinn sem náðst hefur
við að draga úr offitu allt að þremur árum eftir meðferð hjá öllum þátt-
takendum. Hjáveituhópurinn náði meiri árangri í að breyta holdafari sínu
og sýndi varanlegri bata á þunglyndi og lífsgæðum. Þessar niðurstöður
undirstrika mikilvægi þess að veita langtímameðferð til að stuðla að við-
varandi árangri í glímunni við offitu.
ÁGRIP
einungis til líkamlegra fylgikvilla sjúkdómsins heldur
einnig andlegra þátta. Skurðaðgerðir hafa reynst hvað
best við að ná fram langtíma þyngdartapi.11 Hérlendis
er algengasta skurðaðgerðin hjáveituaðgerð (gastric
bypass), en þar er meltingarvegurinn tengdur framhjá
maganum og skeifugörnin tengd mjógirninu. Í fram­
skyggnri langtímarannsókn á sjúklingum sem farið
höfðu í hjáveituaðgerð kom fram að þyngdartap 10
árum frá aðgerð var 25%. Þyngd samanburðarhóps
sjúklinga sem fékk hefðbundið offitueftirlit og/eða
meðferð breyttist hins vegar óverulega á rannsóknar­
tímanum, eða ± 2%.11 Hjáveituaðgerðir eru dýrar og
hafa í för með sér áhættu enda um að ræða stórfellt
inngrip í líkamsstarfsemina, auk þess sem aðgengi að
slíkum aðgerðum er takmarkað á heimsvísu.12,13 Mikil
þörf er því fyrir aðrar aðgengilegri lausnir sem skila
langtímaárangri fyrir þann fjölda einstaklinga sem
glímir við offitu. Rannsóknir á árangri offitumeð­
ferðar sem veitt er hérlendis eru því mikilvægar en
til þessa hafa einungis birst niðurstöður um árangur
til skamms tíma í lok meðferðar,14 en ekki í lok eftir­
fylgdar eða til lengri tíma.
Á Fjórðungssjúkrahúsinu í Neskaupstað (FSN)
hefur frá byrjun ársins 2007 verið starfrækt þverfagleg
hópmeðferð vegna offitu með tveggja ára eftirfylgd.
Árið 2012 höfðu 129 einstaklingar með offitu (LÞS
>35) komið þangað til meðferðar frá upphafi og fór
hluti þeirra síðan í hjáveituaðgerð á Landspítalanum.
Greinin barst
16 júní 2015,
samþykkt til birtingar
20. janúar 2016.
Höfundar hafa
útfyllt eyðublað um
hagsmunatengsl.
Áhrif þverfaglegrar offitumeðferðar
á líkamsþyngd og andlega líðan til
lengri og skemmri tíma
Bjarni Kristinn Gunnarsson1 sálfræðingur, Ingunn Hansdóttir2 sálfræðingur, Erla Björnsdóttir3 sálfræðingur, Erla Björg Birgisdóttir3 sálfræðingur, Anna
Þóra Árnadóttir4 sjúkraþjálfari, Björn Magnússon5 læknir
1Þjónustumiðstöð
miðborgar og Hlíða,
2Háskóla Íslands,
3Landspítala,
4Fjórðungssjúkrahúsinu
í Neskaupstað,
5Heilbrigðisstofnun
Suðurlands.
Fyrirspurnir:
Bjarni Kristinn Gunnarsson
bjarnikris@gmail.com
http://dx.doi.org/10.17992/lbl.2016.02.66