Læknablaðið - 01.02.2016, Blaðsíða 25

LÆKNAblaðið 2016/102 85
Hluta sjúklinga er vísað í meðferðina til að undirbúa þá fyrir
hjáveituaðgerð í kjölfarið. Sótt var um hjáveituaðgerð fyrir þá
sjúklinga sem þess óskuðu og uppfylltu skilmerki NIH frá 1991:
„Offeitir einstaklingar með LSÞ >40 eða LSÞ >35 ásamt einum
eða fleiri fylgikvillum sem sýna áhuga á aðgerð, hefur ekki tek­
ist að léttast með breytingum á lífsstíl og eru ekki haldnir geð­
sjúkdómi.“18 Sjúklingar eru innritaðir á FSN í fjórar vikur og
taka þátt í meðferð 5 daga vikunnar frá kl. 8­16. Í upphafi og lok
fjögurra vikna meðferðar eru sjúklingar vigtaðir, hæðar­ og um­
málsmældir auk þess sem þolpróf er framkvæmt á hjóli og andleg
líðan þeirra og lífsgæði metin með spurningalistum. Til að styðja
við langtímaárangur er sjúklingum fylgt eftir í tvö ár að meðferð
lokinni, annars vegar með reglulegum símaviðtölum eða tölvu­
póstum og hins vegar er þeim boðin endurinnlögn í viku í senn, 6
og 12 mánuðum eftir að upphafsmeðferð lýkur. Í endurinnlögn er
árangur metinn, stunduð er áframhaldandi úthalds­ og styrktar­
þjálfun og skerpt er á fyrri fræðslu. Á mynd 1 má sjá yfirlit yfir
skipulag meðferðar.
Mælingar
Til að meta árangur eftir meðferð voru notaðar mælingar á hæð
og þyngd til að reikna LÞS (kg/m2). Þunglyndiskvarði Becks (Beck
Depression Inventory-Revised; BDI­II) og kvíðakvarði Becks (Beck
Anxiety Inventory; BAI) voru notaðir til að meta andlega líðan.
Kvarðarnir meta alvarleika þunglyndis­ og kvíðaeinkenna þar
sem hærra skor endurspeglar alvarlegri einkenni og eru skorin á
bilinu 0­63. Skor á BDI­II frá 0­13 merkja mjög vægt þunglyndi, 14­
19 vægt þunglyndi, 20­28 miðlungs þunglyndi, og 29­63 alvarlegt
þunglyndi. Skor á BAI frá 0­7 merkja mjög væg kvíðaeinkenni,
8­15 væg, 16­25 miðlungs, og 26­63 mjög alvarleg kvíðaeinkenni.
Áreiðanleiki og réttmæti íslenskra útgáfa þessara kvarða hafa
reynst góð og eru sambærileg erlendum útgáfum listanna.19­22
Heilsutengd lífsgæði voru metin með Heilsutengda lífsgæða­
kvarðanum (HL) sem mælir andlega, líkamlega og félagslega þætti
heilsutengdra lífsgæða og notast var við heildarskor allra þátta.
Heildarskori er umbreytt í T­einkunn (staðalfrávik ±10) þar sem
skor undir 50 gefur til kynna skert lífsgæði og skor yfir 50 betri
lífsgæði en almennt gildir hjá Íslendingum. Réttmæti og áreiðan­
leiki mælitækisins hafa reynst fullnægjandi.23,24
Hluti hópsins undirgekkst magahjáveituaðgerð (n=28) til við­
bótar við þverfaglegu offitumeðferðina um það bil tveimur til
þremur mánuðum eftir að frummeðferð lauk, og var árangur þessa
hóps skoðaður sérstaklega. Mælingar voru gerðar við upphaf (T1,
mæling 1) og lok (T2, mæling 2) fjögurra vikna innlagnarmeð­
ferðar (n=100) til að meta skammtímaárangur. Langtímaárangur,
þriðja mælingin, var metinn með póstsendum spurningalistum
auk þess sem þátttakendur voru á þeim tíma beðnir um að gefa
upp þyngd sína. Mislangt var liðið frá lokum meðferðar við þriðju
mælingu, eða <1 ár (T3), 1-2 ár (T4) eða ≥3 ár (T5). Tími frá fyrstu
mælingu (upphaf meðferðar) að síðustu mælingu var að meðaltali
tvö og hálft ár (30 ± 17 mánuðir) og spannaði frá þremur mánuðum
til 5 ára. Þannig fengust upplýsingar um árangur meðferðar og
líðan sjúklinga allt að 5 árum eftir að meðferð lauk.
Tölfræði
Tölfræðileg úrvinnsla gagna fór fram í tölfræðiforritinu SPSS
(Statistical Package for the Social Sciences, útgáfa 20.0). Lýsandi töl­
fræði sýndi að margar meðferðarbreytur viku frá normaldreifingu
samkvæmt Shapiro­Wilk prófi, svo notuð voru úrtaksbundin próf
(non-parametric tests) til að meta árangur. Skammtímaárangur var
metinn með innanhópasamanburði á gildum við mælingu 1 (T1)
og mælingu 2 (T2), en langtímaárangur var metinn með því að
bera saman mælingu 1 og mælingu 3 (eða <1 ár (T3), 1­2 ár (T4)
eða ≥3 ár (T5) frá lok meðferðar). Einnig voru gögnin greind með
tilliti til tveggja mismunandi meðferðarhópa, þeirra sem fóru
í hjáveituaðgerð til viðbótar við hefðbundna meðferð (n=28) og
þeirra sem ekki fóru í hjáveituaðgerð (n=72). Árangur var metinn
með því að bera saman mælingar 1 og 2 annars vegar og mælingar
1 og 3 hins vegar, en mæling 3 náði bara til þeirra þátttakenda
þar sem lengst var um liðið frá lokum meðferðar þar sem hópa­
stærðir á tímapunktum T3 og T4 voru mjög litlar. Wilcoxon­próf
(Wilcoxon signed ranks test) voru notuð fyrir innanhópasamanburð
á pöruðum gildum, en Mann­Whitney próf (Mann-Whitney U test)
fyrir samanburð á gildum milli hópa. Leiðrétt var fyrir fjölda
samanburða með Bonferroni­aðferð; hefðbundin p­gildi eru birt í
niðurstöðum, en tekið er fram ef Bonferroni­leiðrétting hefur áhrif
á marktekt. Tölfræðileg marktekt miðaðist við 95% öryggismörk.
Niðurstöður
Lýsandi tölfræði
Meðalaldur þátttakenda var 47,1 ± 12,4 ár. Við upphaf meðferðar
þjáðust allir af mikilli offitu (LÞS ≥35) og spannaði líkamsþyngdar­
stuðullinn frá 35 til 65, meðaltal var 42,42 og miðgildi 41,73. Meðal­
skor á þunglyndis­ og kvíðakvörðum gáfu til kynna að minnsta
kosti væg þunglyndis­ og kvíðaeinkenni (sjá töflu 1). Skor þátttak­
R A N N S Ó K N
Tafla I. Líkamsþyngdarstuðull (LÞS), þunglyndiseinkenni, kvíðaeinkenni og heilsutengd lífsgæði.
Mæling 1 upphaf
meðferðar
Mæling 2
lok meðferðar
Mæling 3
<1 ári 1-2 ár eftir meðferð ≥3 ár
LÞS (kg/m2) 41,73 (100) 39,93* (100) 37,8* (21) 36,69* (26) 35,29* (49)
BDI-II-þunglyndispróf 15 (96) 4* (96) 6,5* (30) 7 (20) 10* (50)
BAI-kvíðapróf 8 (98) 2* (96) 3* (30) 7 (19) 8 (48)
HL-lífsgæði 39 (85) 52* (85) 50*(29) 51,5* (20) 48* (49)
Gildi: Miðgildi (fjöldi), *p-gildi <0,001 samanburður við mælingu 1.