Fréttatíminn - 01.04.2016, Qupperneq 10

Með því að draga úr matarsóun gætum við ekki aðeins brauðfætt þann hluta mannkyns
sem sveltur heldur einnig dreg-
ið verulega úr mengun.
Um 70% allrar vatnsnotkunar
jarðar og 80% land- og skógar-
eyðingar fer í að framleiða mat
og í raun er hægt að segja að
matvælaiðnaðurinn gæti eytt
þriðjungi minna af landi, vatni,
olíu og mengandi áburði en
hann gerir núna. Þar að auki
koma um 30-35% mengandi
gróðurhúsalofttegunda frá mat-
vælaiðnaði og við það bætist allt
metangasið úr rotnandi úrgang-
inum sem er einn helsti orsaka-
valdurinn í hlýnun
jarðar.
Ef gert er ráð fyrir að losun
á hvern íbúa á Íslandi sé sam-
bærileg meðallosun á hvern
íbúa Evrópu þá er losun frá
matarsóun Íslendinga á ári
hverju rúmlega 200 Gg kol-
díoxíðígilda. Það eru um 5%
af árlegri heildarlosun Íslands
árið 2013, eða tæplega helm-
ingur losunar vegna fiskveiða
(473 Gg). Matvælaframleiðsla er
umhverfismál sem allir ættu að
láta sig varða.
Í september í fyrra lét Um-
hverfisstofnun gera könnun
meðal Íslendingar á aldrinum
18-75 ára á viðhorfi til mat-
arsóunar. Þegar spurt var um
ástæður þess að fólk henti mat
svöruðu flestir því að hann
væri útrunninn, 29%, eða að
gæði hans væru ónóg, 25%. Nið-
urstöður könnunarinnar sýna
auk þess að neytendur vilja
minnka matarsóun, ekki síst
til að spara peninga, en á sama
tíma virðist fólk ekki kunna að
áætla innkaup né nýta afganga,
svo þar virðist vera verk að
vinna.
Auk þess að vera siðferðis-
lega röng á tímum þegar stór
hluti mannkyns sveltur og að
ganga á auðlindir jarðar,
þá er matarsóun auðvitað
gríðarlega kostnaðarsöm.
Það er líka eitthvað veru-
lega brenglað við það að
á sama tíma og þriðjungi
matar er sóað þurfum við,
samkvæmt útreikningum
Sameinuðu þjóðanna, að
auka matvælaframleiðslu
heimsins um 60% fyrir
árið 2050 til að mæta
þörfum fólksfjölgunar.
Það er alltaf betra
að hafa val
Hjá okkur getur þú valið
um VISA eða MasterCard
Kynntu þér kortaúrvalið á arionbanki.is
H
V
ÍT
A
H
Ú
S
IÐ
/S
ÍA
–
1
6
-0
6
0
8
Heimildir: FAO, Matvælastofnun Sameinuðu þjóðanna
30%
af kornmeti er sóað
Neytendur í iðnvæddum
löndum henda árlega um 286
milljón tonnum af korni. Það
er 215-falt meira magn en allur
fiskafli Íslendinga.
20%
af mjólkurvörum er sóað
Um 29 milljörðum lítra af
mjólk og mjólkurvörum er hent
árlega í Evrópu. Það er 150-föld
mjólkurframleiðslan á Íslandi.
35%
af fiski og skeldýrum
er sóað
8 prósent af öllum afla er hent
aftur í sjóinn þar sem fiskurinn
er of lítill, illa farinn eða gamall.
Þetta magn jafngildir um
3 milljörðum laxa árlega.
45%
af grænmeti
og ávöxtum er sóað
Nærri því helmingur af öllu
grænmeti og ávöxtum sem
er ræktað er hent eða sóað.
Sóunin jafngildir 3.700
milljörðum epla árlega, einu
og hálfu epli á hvern jarðarbúa
hvern einasta dag.
20%
af fræjum og baunum
er sóað
Á hverju ári tapast um 20 pró-
sent af öllum fræjum, berjum
og baunum við olíuvinnslu. Það
jafngildir um 11 þúsund Laugar-
dalslaugum fullum af olívuolíu.
45%
af rótarávöxtum er sóað
Í Norður-Ameríku er um 5,8
milljónum tonna af rótarávöxt-
um hent árlega. Það jafngildir
um 480-faldri kartöflufram-
leiðslu Íslendinga. | gse
20%
af kjöti er sóað
Á hverju ári tapast vegna
sóunar um 52,5 milljónir
tonna af kjötvöru. Það jafn-
gildir um 3,2 milljörðum
íslenskra slátursauða með beini.
Hólar í Rangárvallasýslu eru
dæmi um heimili þar sem
engu er sóað. Húsbændurnir
fara í búð tvisvar í mánuði
til að ná sér í kaffi, sykur og
mjöl og alls ekkert fer í tunn-
una á þeim bænum.
„Við erum dálítið afskekkt hérna
svo við reynum að gera f lest
heima. Við erum með tvær kýr svo
við þurfum ekki að kaupa neinar
mjólkurvörur þó við kaupum okkur
stundum ost en skyrið og smjörið
gerum við sjálf,“ segir Auður Har-
aldsdóttir, húsfrú, fjárbóndi og
sjálftitluð sveitakerling á Hólum.
Auður er fædd og uppalin á bænum
og lærði allt sem hún kann af móð-
ur sinni og nú hafa börnin hennar
þrjú lært flest af móður sinni. „Okk-
ur finnst heimagerði maturinn best-
ur, en það er auðvitað smekksatriði.
Næsta búð er á Hellu, í 35 km fjar-
lægð, en þegar við verslum þá
við förum á Selfoss,
svona tvisvar í mánuði.
Þar kaupum við kaffi,
sykur og mjöl og stund-
um kaupi ég brauð,“ segir
Auður sem á annars alltaf
heimagert flatbrauð og rúg-
brauð.
Auði finnst grátlegt að
hugsa til þess að mat sé sóað.
„Það fer enginn matur í ruslið
hér því ef maturinn er gamall
fer hann í hænurnar og skilar sér
þannig í eggin. Svo fá fjárhunda-
rnir líka afgangana,“ segir Auð-
ur sem kaupir aldrei hundafóður.
„Stundum þurfum við reyndar að
kaupa afganga í sláturhúsinu því
það fellur stundum ekki nóg til hjá
okkur af afgöngum. Ef eitthvað
fellur til af kvöldmatnum þá nota
ég það í kjötkássu daginn eftir, eða
plokkfisk. Við kaupum stundum
nýjan fisk en það er alveg spari.
Annars fáum við besta silung í
heimi úr Veiðivötnum og borðum
hann ferskan eða reykjum hann.
Við höfum allt til alls hér í sveitinni
þó grænmetið mætti vera meira, ég
er bara ekki með svo græna fingur.“
„Það er um að gera að kaupa ekki
of mikið og láta það skemmast í ís-
skápnum,“ segir Auður aðspurð um
góð ráð gegn matarsóun. „Annars
er ég ekki besta manneskjan til að
gefa þéttbýlingum góð ráð,“ segir
hún og hlær. „En fólk ætti tvímæla-
laust að fá sér hænur ef það hefur
nokkur tök á því, það er mjög snið-
ugt. Svo held ég að það sé mjög
góð fjárfesting að eiga frystikistu.
Fólk ætti að taka slátur, gera kæfu
og kaupa kjöt til
að frysta. Við
slátrum heima
og nýtum allan
skrokkinn svo
það er alltaf
nóg kjöt í kist-
unni. Við ger-
um auðvitað allt
sjálf því við búum
út í sveit en því mið-
ur hafa nú ekki allir
tök á því.“
Matarsóun Einn þriðji hluti matar fer í ruslið á meðan tæp tólf prósent mannkyns svelta
Brengluð veröld matarsóunar
UM ÞRIÐJUNGI ALLS MATAR SEM FRAMLEIDDUR ER Í HEIMINUM ER HENT Í
RUSLIÐ. ÞESSI SÓUN Á SÉR STAÐ VIÐ RÆKTUN, FRAMLEIÐSLU, DREIFINGU,
FLUTNING OG SÖLU MATVÆLA AUK ÞESS SEM NEYTENDUR HENDA
SJÁLFIR STÓRUM HLUTA INNKAUPANNA Í RUSLIÐ. Á SAMA TÍMA FER EINN
AF HVERJUM NÍU JARÐARBÚUM SVANGUR AÐ SOFA, 870 MILLJÓNIR
MANNA, EÐA TÆP 12% MANNKYNS, ERU VANNÆRÐ OG 20 ÞÚSUND
BÖRN DEYJA DAGLEGA ÚR NÆRINGARSKORTI.
Halla Harðardóttir
halla@frettatiminn.is
Hundar, frystikistur og
hænur gegn matarsóun
70%
af matnum
er borðaður
30%
af matnum er
sóað eða hent
10 | FRÉTTATÍMINN | HELGIN 1. APRÍL–3. APRÍL 2016