Morgunblaðið - 15.12.2016, Blaðsíða 54

54 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. DESEMBER 2016
VÍKURVAGNAR EHF.
Víkurvagnar ehf. | Hyrjarhöfða 8 | 110 Reykjavík
Sími 577 1090 | vikurvagnar.is | sala@vikurvagnar.is
Einnig mikið úrval varahluta
í Ifor Williams og aðrar gerðir af kerrum,
ásamt úrvals viðgerðarþjónustu.
Ifor Williams vélavagn
3500 kg. heildarburður, pallur 3,03 x 1,84 m
Verð 685.484 kr. +/vsk
Fæst í FK, Hagkaupum, Byko, Nettó, Krónunni,
Kjarval og Húsasmiðjunni
...ómissandi í eldhúsið!
Jólagjöfin í ár – algjör snilld!
Hlaða Draga út og vefja Þrýsta og skera Geyma
• Klippir plastfilmur og ál
• 35% sparnaður
• Ódýrari áfyllingar
• Má setja í uppþvottavél
Engar flæk
jur
Ekkert vese
n
www.danco.is
Heildsöludreifing
Sími 555 2992 og 698 7999
• Við hárlosi
• Mýkir liðina
• Betri næringar-
upptaka
Náttúruolía sem hundar elska
Við höfum notað Dog Nikita hundaolíu fyrir hundana
okkar í 3 ár og við erum ekkert á því að hætta.
Feldurinn á þeim er mjúkur, fallegur og hárlosið á
þeim gengur fyrr yfir. Þófarnir eru mjúkir og sléttir
en ekki harðir og grófir eins og þeir verða oft.Við
mælum með Dog Nikita hundaolíu.
Páll Ingi Haraldsson
EldurÍs hundar
Við mælummeð Dog NIKITA hundaolíu
NIKITA hundaolía - Selaolía fyrir hunda
• Fyrirbyggir exem
• Betri og sterkari
fætur
Vafalítið kom um-
fjöllun fjölmiðla í síð-
ustu viku um verð-
bréfaeignir einstakra
hæstaréttaradómara
fyrir bankahrunið
ýmsum lögmönnum
og raunar sumum
öðrum óþægilega á
óvart, að minnsta
kosti að því marki
sem sömu dómarar
höfðu dæmt í málum þar sem talin
voru náin tengsl milli verðbréfa-
eignar þeirra og sakarefnis. Þó að
framsetning fjölmiðla af þeim mál-
um verði vart talin til fyrirmyndar
þjónaði hún þeim tilgangi að varpa
ljósi á ýmis mikilvæg atriði sem
nauðsynlegt er að taka til frekari
skoðunar í ljósi hagsmuna almenn-
ings.
Formaður Dómarafélagsins var
snöggur að stíga fram á völlinn og
lýsa sínum viðhorfum til málsins
sem, að mínu viti, fólu ekki í sér
öll lagasjónarmið sem skipta máli
um mat á því hvenær dómari telj-
ist vanhæfur. Frá sjónarhóli lög-
manns eru eftirfarandi atriði
mikilvæg í umræðuna.
Í fyrsta lagi má hafa orð um
svokallaða nefnd um dómarastörf
sem lögum samkvæmt ber að hafa
eftirlit með dómurum landsins.
Hana skipa þrír menn samkvæmt
tilnefningu Dómarafélagsins, laga-
deildar HÍ og ráðherra dómsmála
sem tilnefnir formann nefndar-
innar. Meirihluti nefndarinnar hef-
ur hingað til komið úr röðum
starfandi eða fyrrverandi dómara
og menn geta nú velt því fyrir sér
hvort slíkt eftirlitsfyrirkomulag sé
æskilegt og trúverðugt. Í lögum
um dómstóla er nefndinni annars
vegar ætlað að hafa eftirlit með
aukastörfum og eignarhlutum
dómara í atvinnufyrirtækjum og
hins vegar að taka til meðferðar
erindi frá þeim sem telur dómara
„hafa gert á hans hlut með störf-
um sínum“. Hið síðarnefnda lýtur
aðallega að agamálum dómara og
hefur e.t.v. lítið praktískt gildi.
Samkvæmt reglum um störf
nefndarinnar ber dómurum að fá
leyfi nefndarinnar fyrir því að eiga
eignarhlut í atvinnufyrirtækjum
yfir ákveðnum mörkum. Umfjöll-
unin hefur leitt í ljós að hvorki
nefndin né dómarar hafa hirt um
að nefndin heimilaði dómurum
með skýrum hætti að eiga tiltekna
hagsmuni í atvinnufyrirtækjum,
sem vekur nokkra furðu. Ef til-
gangurinn með leyfisveitingunum
er sá að koma á gagnsæi um hvar
hagsmunir einstakra dómara
kunna að liggja við
rekstur atvinnufyr-
irtækja og gera það
aðgengilegt fyrir aðila
að dómsmálum er
nokkuð ljóst að þeim
tilgangi verður ekki
náð nema að reiðu-
hald að þessu leyti sé
með fullnægjandi
hætti. Bersýnilegt er
að hér þarf að gera
bragarbót á.
Í öðru lagi beinir
umfjöllunin athygli að
því hvort verðbréfaeign hæsta-
réttardómara hafi áhrif á hæfi
þeirra í tilteknum málum. Þar er
um viðkvæmt en þó ekki svo ýkja
vandasamt úrlausnarefni að ræða.
Í lögum um meðferð einkamála
eru ákvæði um það hvenær dómari
teljist vera vanhæfur til þess að
fara með mál. Markmið að baki
hæfisreglunum er að tryggja
efnislega rétta niðurstöðu í dóms-
máli. Annars vegar er um að ræða
fastmótaðar hlutrænar hæfis-
reglur sem varða til dæmis skyld-
leika dómara við aðila eða tiltekin
önnur tengsl hans við sakarefni.
Hins vegar er um að ræða mats-
kennda hæfisreglu sem kveður á
um að dómari sé vanhæfur til
meðferðar máls ef fyrir hendi séu
önnur atvik eða aðstæður sem eru
fallnar til þess að draga óhlut-
drægni hans í efa með réttu. Aug-
ljóst er að ekki er unnt að af-
marka fyrir fram þau tilvik sem
falla undir þessa matskenndu
hæfireglu heldur verður að skoða
hvert og eitt tilvik og máta það við
þau sjónarmið sem leggja verður
til grundvallar því hvort vanhæfi
sé mögulega til staðar. Þau skýr-
ingarsjónarmið sem skipta hér
mestu eru annars vegar svonefnd
öryggissjónarmið og hins vegar
svonefnd traustsjónarmið. Hið
fyrrnefnda leggur áherslu á mat
dómarans sjálfs á eigið hæfi og ef
hann kemst að því að hann sé
hæfur víkur hann ekki. Síðar-
nefnda sjónarmiðið lýtur meira að
ásýnd dómstólsins gagnvart al-
menningi og ekki síst dómþolanum
sjálfum. Þó að dómari sé óhlut-
drægur og vilji viðhafa fagleg
vinnubrögð við samningu dóms
kann vel að vera að ýmis ytri atvik
bjóði upp á það að véfengja hlut-
leysi dómarans. Ómögulegt er
stundum að sanna eða afsanna
hvort tiltekin ytri atvik hafi áhrif
á hugarfarslega afstöðu dómara til
máls. Hins vegar, ef út frá sjón-
armiðum um almenna skynsemi er
unnt að taka undir sjónarmið
málsaðila um að ásýnd dómara sé
ekki fyllilega hlutlaus, er talið rétt
að dómari víki sæti í máli. Til
dæmis vék Hæstiréttur héraðs-
dómara frá máli vegna vanhæfis í
dómi frá 2003 með þeim rökum að
tengsl dómarans við vitni í málinu
hefðu verið til þess fallin að
dómurinn hefði ekki yfirbragð
fyllsta hlutleysis. Þar var ásýnd
dómsins gagnvart almenningi látin
ganga framar vilja dómarans til að
fella dóm á málið og er í samræmi
við sjónarmið dóms Mannréttinda-
dómstóls Evrópu í máli Péturs Þ.
Sigurðssonar gegn Íslandi frá
2003. Í því máli var til umfjöllunar
hæfi eins dómara Hæstaréttar Ís-
lands í tilteknu máli vegna ætlaðra
fjárhagslegra tengsla hans við
einn málsaðilann. Í dómi sínum
lagði Mannréttindadómstóllinn
áherslu á að sá málsaðili sem
kærði hefði með réttu mátt óttast
að Hæstarétt skorti þá óhlut-
drægni sem krafist er. Í dómnum
sagði meðal annars: „Það sem hér
er í húfi er það traust sem dóm-
stólar í lýðræðisþjóðfélagi verða
að vekja meðal almennings. Þess
vegna verður hver sá dómari, sem
með réttu er unnt að óttast að
ekki sé óhlutdrægur, að víkja
sæti“. Þessi sjónarmið eru fremur
skýr og ég saknaði þeirra í mál-
flutningi formanns Dómara-
félagsins.
Með hliðsjón af framangreindu
er bersýnilegt að það skiptir veru-
legu máli að aðilar að dómsmálum
hafi greiðan aðgang að upplýs-
ingum um veigamikla fjárhagslega
hagsmuni dómara sem kunna að
skipta máli, að þeirra mati, fyrir
niðurstöðu máls. Ákvörðun um
hæfi dómara er ekki einkamál
hans, ákvörðunin verður ekki síður
að taka mið af afstöðu málsaðila til
atvika sem þeir telja að kunni að
hafa áhrif á hæfið. Ella er hætt
við því að dómsúrlausnin sjálf hafi
yfirbragð hlutdrægni og verði síð-
ar talin röng. Ef almenningur á að
geta borið traust til dómstóla
verður ásýnd þeirra að vera trú-
verðug. Það er kjarni málsins.
Hvenær er réttvísin
örugglega blind?
Eftir Hróbjart
Jónatansson » Bersýnilegt er að
það skiptir verulegu
máli að aðilar að dóms-
málum hafi greiðan að-
gang að upplýsingum
um veigamikla fjárhags-
lega hagsmuni dómara
sem kunna að skipta
máli, að þeirra mati,
fyrir niðurstöðu máls.Hróbjartur Jónatansson
Höfundur er hæstaréttarlögmaður
BRIDS
Umsjón Arnór G.
Ragnarsson| brids@mbl.is
Jólakaffi
í Gullsmáranum í dag
Spilað var á 11 borðum í Gull-
smára mánudaginn 12. desember.
Úrslit í N/S:
Þórður Jörundss. – Jörundur Þórðarson 199
Samúel Guðmss. – Jón Hannesson 188
Viðar Valdimarsson – Óskar Ólason 187
Gunnar M. Hanss. – Hjörtur Hannesson 180
A/V
Gunnar Alexanderss. – Elís Helgason 213
Sigurður Njálsson – Pétur Jónsson 203
Jón I. Ragnarss. – Sæmundur Árnason 195
Rut Árnadóttir – Ása Jónsdóttir 181
Lokadagur á þessu ári verður á
fimmtudeginum 15. desember.Þá
verður boðið upp á jólakaffi.
Góð þátttaka hjá eldri
borgurum í Reykjavík
Mánudaginn 12. desember var
spilað á 15 borðum hjá bridsdeild
Félags eldri borgara í Reykjavík
Efstu pör í N/S:
Sigurður Tómasson –Guðjón Eyjólfss. 372
Albert Þorsteinss. – Bragi Björnsson 371
Örn Isebarn – Hallgrímur Jónsson 357
Jón Þ. Karlsson – Björgvin Kjartanss. 344
A/V
Kristján Guðmss. – Björn E. Péturss. 402
Erlingur Þorsteinss. – Gestur Gestsson 383
Guðlaugur Ellertss. – Björn Arnarson 368
Hrafnh. Skúlad. – Guðm. Jóhannsson 359