Morgunblaðið - 15.12.2016, Blaðsíða 40

40 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. DESEMBER 2016
GÆÐI – ÞEKKING – ÞJÓNUSTA
Háaleitisbraut 58-60 • 108 Reykjavík • haaleiti@bjorg.is • Sími 553 1380
Við hreinsum
dúkana fyrir jólin
Sigtryggur Sigtryggsson
sisi@mbl.is
Á haustmánuðum kom til landsins í
boði ríkisskattstjóra Brooke Harr-
ington, bandarískur félagsfræð-
ingur sem búsett er í Danmörku.
Nýlega gaf hún út bók er ber heitið
„Capital without Borders – Wealth
Managers and the One Percent“
sem byggist á viðamikilli rannsókn
hennar á heimi svokallaðra auðlegð-
arstjóra sem á ensku kallast wealth
managers. Brooke hitti nokkra
starfsmenn eftirlitssviðs embættis
ríkisskattstjóra til að ræða reynslu
sína í málefnum aflandsfélaga og
skattaparadísa. Þessi mál hafa mjög
verið í deiglunni hér eftir umfjöllun
um Panamaskjölin sl. vor. Í nýút-
kominni Tíund, blaði embættis rík-
isskattstjóra, birtist viðtal við
Brooke Harrington, sem hér verður
sagt frá.
Brooke lauk meistaraprófi 1996
og doktorsprófi 1999 í félagsfræði
frá Harvard-háskóla. Hún er nú
fastráðinn dósent við Copenhagen
Business School í Danmörku.
Efsti hluti pýramídans
Aðspurð í viðtalinu hvers vegna
hún hafi ákveðið að rannsaka auð-
söfnun og störf auðlegðarstjóra í
heiminum kvaðst hún lengi hafa
haft áhuga á að rannsaka efsta hluta
pýramídans á því ójafnvægi sem er
á dreifingu auðs í heiminum. Sá
hluti hafi lítið verið rannsakaður í
samanburði við fátækari hlutann.
Staðreyndin sé sú að auðugir ein-
staklingar geti greitt fyrir að láta
„sig hverfa“ í þeirri merkinu að auð-
ur þeirra verði ósýnilegur. Í því
samhengi nefndi Brooke að talið
væri að 0,7% af íbúum heimsins eigi
41% af heildarauði hans. Pýramíd-
inn sé mjög brattur en segja megi
að flestir eigi lítið eða ekkert.
Nefndi hún að við rannsóknir á
auðugum einstaklingum og auði
þeirra rekist fólk aðallega á tvö stór
vandamál. Annars vegar hafi auðugt
fólk ekki áhuga á að tala við rann-
sakendur og veita upplýsingar um
sig og auð sinn, og hins vegar haldi
vel efnaðir einstaklingar almennt
ekki sjálfir utan um eigin peninga
heldur njóti atbeina sérfræðinga til
slíks. Oft sé það þannig að hlut-
aðeigandi einstaklingar viti hrein-
lega ekki hvernig þeim málum sé
háttað, því slíkt sé of flókið, sér í
lagi ef eignirnar eru dreifðar um all-
an heim. Í rannsóknum sínum
komst Brooke að þeirri niðurstöðu
að ef hún vildi komast að einhverju
um hvernig auðugt fólk viðhéldi
ríkidæmi sínu þyrfti hún að ná að
ræða við þá einstaklinga sem gerðu
því það kleift, hina svokölluðu auð-
legðarstjóra.
Brooke sagði að ekki hefðu allir
aðgang að auðlegðarstjórum og þeir
ræði heldur ekki við hvern sem er,
enda ríki bæði mikil leynd og trún-
aður um þeirra störf í þágu við-
skiptavina. Brá Brooke því á það
ráð að fara í nám til að fá vottaða
menntun auðlegðarstjóra, en eitt
fyrirtæki í heiminum býður upp á
slíkt. Hún tók 65 viðtöl við starfandi
auðlegðarstjóra í 18 mismunandi
löndum til að ná góðri yfirsýn og
öðlast yfirgripsmikla þekkingu.
Í viðtalinu við Brooke kemur
fram að ríkustu einstaklingar
heimsins eiga ekki margt sameig-
inlegt annað en auðinn og að margir
þeirra leita ráðgjafar hjá fyr-
irtækjum sem sérhæfa sig í afla-
ndsríkjum. Reyndar séu mun fleiri
ástæður fyrir því að aflandsríki séu
notuð heldur en að dylja eignir og
tekjur fyrir skattyfirvöldum. Þeir
sem eru mjög auðugir vilji oft ekki
flagga auði sínum og séu ýmsar
ástæður þar að baki. Þar megi sem
dæmi nefna erfðamál, óstöðugt
efnahagslíf, hættu á mannránum og
fjárkúgunum auk þess sígilda, vilj-
ans til að sneiða hjá skatti eða
skuldum. Þeir nýti þá þjónustu sem
þarf til að verða ósýnilegir, bæði
gagnvart öðru fólki og einnig þeirri
löggjöf sem ætti að ná til þeirra.
Ekki sé einungis um fjárfest-
ingaráðgjöf að ræða til að halda sínu
utan skattgreiðslna, heldur sé í raun
um skipulega sniðgöngu ýmissa laga
að ræða, þar sem skattundanskot
séu einungis toppurinn á ísjakanum.
Fólk af flestum þjóðernum hafi nýtt
sér slíka þjónustu til að losna undan
reglum sem gilda í heimaríki þess.
Brooke nefndi í viðtalinu að flest-
ir yrðu undrandi ef þeir vissu
hversu ótrúlega margir hefðu at-
vinnu af því að sitja við dag og nótt
til að finna og útfæra leiðir til að
fara í kringum þau lög og reglur
sem sett eru hverju sinni. Margfalt
betur sé greitt fyrir störf af þessum
toga heldur en til þeirra sem setja
lögin eða hafa eftirlit með að þeim
sé framfylgt. Þarna gildi ekki þær
takmarkanir sem opinberir starfs-
menn þurfi að taka mið af í störfum
sínum.
Auðlegðarstjórar gæti þess al-
mennt að vera réttum megin við
strikið í störfum sínum, svipað og að
aka undir þeim hámarkshraða sem
gildi hverju sinni. Hins vegar séu
líkur á að þeir beiti sér fyrir því, þar
sem unnt er, að hraðatakmörkunum
verði breytt í takt við það sem hent-
ar viðskiptavinum þeirra best.
Þeir vinni ötullega að því að
sneiða hjá gildandi lögum, án þess
þó að brjóta þau. Unnið sé eftir
lagabókstafnum en ekki anda lag-
anna. Sem dæmi um þetta megi
nefna svokölluð Panamaskjöl. Fram
kom í máli Brooke að margir hafi
velt fyrir sér hvers vegna þeim sem
í þeim voru hafi ekki verið refsað,
en staðreyndin sé að í raun hafi ekk-
ert ólöglegt verið þar í gangi.
Völundarhús um viðskiptin
Nánast megi fullyrða að það hafi
verið siðlaust, en tæplega ólöglegt.
Áherslan sem flestir auðlegðar-
stjórar myndu vinna eftir væri að
setja ekki öll egg í sömu körfu held-
ur dreifa áhættu viðskiptavina
sinna. Þeir skapi völundarhús um
viðskiptin með fjölda milliliða sem
almennt ættu að vera óþarfir nema
leyndarinnar vegna svo erfitt sé að
rekja þau. Einnig gæta þeir þess að
skilja eftir eins litla pappírsslóð og
unnt sé vegna viðskiptanna.
Vefurinn sem þeir spinni sé því
flókinn og þannig hafi auðlegðar-
stjórar sigur gagnvart stjórnvöld-
um. Mikinn tíma og peninga þurfi til
að greina vefinn í sundur, en þann
tíma og peninga hafi stjórnvöld al-
mennt ekki.
Viðtalið í heild má lesa í Tíund á
vefnum www.rsk.is.
Skoðar efsta lag pýramídans
 Brooke Harrington var gestur ríkisskattstjóra  Gaf út bók sem byggist á viðamikilli rannsókn á
heimi auðlegðarstjóra sem ávaxta fé vellauðugs fólks  0,7% af íbúum heimsins eiga 41% auðsins
Ljósmynd/Tíund
Rannsakandi Brooke Harrington, fyrir miðju, ásamt Guðrúnu Jennýju Jónsdóttur og Ingu Hönnu Guðmundsdóttur,
starfsmönnum ríkisskattstjóra. Þær ræddu við Brooke Harrington fyrir Tíund eftir kynningu hennar í haust.
„Síðastliðið haust funduðu norræn-
ir ríkisskattstjórar um störf sín og
var þá m.a. rætt um leiðir til að
auka skatteftirlit, einkum í
tengslum við þá leynd sem einkenn-
ir eignarhald á aflandsfélögum,“
sagði Skúli Eggert Þórðarson ríkis-
skattstjóri þegar Morgunblaðið
ræddi við hann.
„Á þeim fundi var Brooke Harr-
ington gestur fundarins og hafði
hún verið fengin til að ræða um eft-
irlit með aflandsmálum út frá henn-
ar sérfræðiþekkingu sem hún hefur
aflað sér á undanförnum árum.
Tókust þá með okkur Brooke ágæt
kynni og í framhaldi af því leitaði
ég eftir því að Brooke legði okkur
hjá ríkisskattstjóra lið í því verk-
efni sem okkur var fengið í hendur
fyrir ári þegar skattrannsóknar-
stjóri sendi okkur nokkur hundruð
mál til athugunar í framhaldi af
kaupum á svokölluðum Panama-
skjölum,“ sagði Skúli Eggert. Skoð-
unin stendur yfir og mun taka tals-
verðan tíma í viðbót. Á þessu stigi
er ekki unnt að segja til um hvenær
þessum málum muni ljúka, að sögn
Skúla Eggerts.
„Í kjölfar okkar samtala kom
Brooke Harrington til Íslands. Lið-
veislan sem við fengum frá henni
var mikilvæg og skiptir sköpum við
að skilja eðli þeirrar starfsemi sem
rekin er af fyrirtækjum sem starfa
við að stofna huldufélög með nafn-
leysingja í stjórnum og hvernig
þeir dylja slóðina. Það rit sem hún
hefur tekið saman, Capital without
Borders, er einnig sérlega áhuga-
verð lesning fyrir þá sem vilja
kynna sér þá starfsemi sem felst í
aflandsþjónustu. Þáttur Íslendinga
í þeim sýndarheimi er sérstakur
kafli sem hófst af krafti um síðustu
aldamót, sem við getum rætt betur
síðar,“ sagði Skúli Eggert Þórð-
arson ríkisskattstjóri í viðtali við
Morgunblaðið. sisi@mbl.is
Nokkur hundruð
mál til athugunar
 Mikilvæg liðveisla frá Brooke
Skúli Eggert Skoðun málanna mun
taka talsverðan tíma í viðbót.