Morgunblaðið - 15.12.2016, Blaðsíða 86

86 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. DESEMBER 2016
Jólatilboðsverð kr. 75.161,-
Með fylgir Vitamix sleif og svunta fylgir á
meðan birgðir endast
Fullt verð kr. 93.952,-
Rauðagerði 25 108 Rvk Sími 440-1800 www.kaelitaekni.is
Vitamix S30
• Tvær könnur fylgja 600 ml
drykkjarkanna og 1,2 l kanna
• Stiglaus hraðastýring ásamt
pulse rofa
• Uppskriftarbók fylgir
Hann er mættur!!!
fjögurra diska kassinn Ten Free-
dom Summers, var tilnefndur til
Pulitzer-tónlistarverðlaunanna
2013.
Hvað er djass?
Wadada Leo Smith hefur sótt
Ísland heim sjö sinnum til tón-
leikahalds undanfarin 30 ár.
Fyrst kom hann í júlí 1982 ásamt
víbrafónleikaranum Bobby Naug-
hton, og héldu þeir tónleika í
Félagsstofnum stúdenta á vegum
Jazzvakningar, undir heitinu „nú-
jazz“. Þótt íslenskir gagnrýn-
endur væru ýmsu vanir vissu
sumir þeirra ekki alveg hvaðan á
þá stóð veðrið og Vernharður
Linnet spurði sig í Helgarpóst-
inum að loknum tónleikum: „Hvað
er djass?“
Í september 1984 kom Wadada
í annað sinn og dvaldi þá í heilan
mánuð við tónleikahald, fyr-
irlestra og kennslu á vegum
Gramm-útgáfunnar. Meðal annars
voru fluttir eftir hann strengja-
kvartettar og kraftmikil fönk-
tónlist með ungum íslenskum tón-
listarmönnum, eins og Pétri
Grétarssyni, Stefáni Stefánssyni,
Þorsteini Magnússyni og Skúla
Sverrissyni, sem mörgum árum
síðar spilaði aftur á tónleikum og
inn á nokkra diska með Wadada.
Gagnrýnendur voru enn sem fyrr
á því að þetta væri ekki djass, en
að þessu sinni þurftu þeir ekki að
spyrja sig, því Wadada kallaði
einfaldlega tónlistina heimstónlist.
Í framhaldi af heimsókninni gaf
Grammið út plötuna Human
Rights sem m.a. innihélt dúett
Wadada og Þorsteins Magn-
ússonar gítarleikara, „Freedom
Song“.
Framúrstefnuspuni
Næst kom Wadada til Íslands í
nóvember 1985 og spilaði á tón-
leikum í Menntaskólanum í
Hamrahlíð með fönksveit sinni,
sem skipuðu Sigtryggur Bald-
ursson, Abdou, Skúli Sverrisson
og Þorsteinn Magnússon. Af því
tilefni tók Hafliði Vilhelmsson rit-
höfundur langt viðtal við trompet-
meistarann sem birtist í NT (Nú-
tímanum). Spurði Hafliði nánar út
í heimstónlistina og svaraði meist-
arinn að hún byggði á því að tón-
listarmaðurinn væri bæði höf-
undur og flytjandi, hann reyndi
ekki að spila þjóðlega tónlist
ákveðinna landa en kynnti sér
byggingu hennar og lögmál. Hver
sá tónlistarmaður sem nýtti sér
þrjár eða fleiri hefðir innan tón-
listarinnar mætti teljast heims-
tónlistarmaður.
Þorsteinn Magnússon gítar-
leikari fór svo um vorið 1987 á
Evróputúr með amerískri fönk-
sveit Wadada sem lauk löngu og
stormasömu ferðalaginu á tón-
leikum á Akranesi og Hótel Borg.
Það var svo ekki fyrr en um
sumarið 1996 að Wadada kom til
Íslands næst. Að þessu sinni léku
þekkja Íslendingar e.t.v. ekki mik-
ið en hann hefur verið tilnefndur
til Grammy-verðlauna, var valinn
listamaður ársins 2015 og 2016 hjá
tímaritinu DownBeat, var gerður
MacArthur-félagi árið 2013 og var
handhafi Doris Duke Performing
Artist-verðlaunanna árið 2012.
Iyer er tónlistarprófessor við Har-
vard-háskólann og stjórnandi al-
þjóðlegu Banff-tónlistarsmiðj-
unnar fyrir djass og skapandi
tónlist. Hann hefur gefið út 20
diska undir eigin nafni.
Wadada Leo Smith er frum-
kvöðull í bandarískri djass- og nú-
tímatónlist og einn af helstu
trompetleikurum samtímans.
Hann var á lista tímaritsins
DownBeat yfir „80 flottustu atrið-
in í djasstónlist nú um stundir“ og
samtök djassblaðamanna völdu
hann tónskáld ársins 2015. Óður
hans til mannréttindabaráttu,
Margverðlaun-
aður Íslandsvin-
ur með trompet
Frumkvöðlar Vijay Iyer og Wadada Leo Smith leika á tónleikum í Hörpu 9. janúar næstkomandi.
með honum Pétur Grétarsson,
Hilmar Jensson og Matthías Hem-
stock, auk þess sem Einar Már
Guðmundsson flutti ljóð. Í tón-
leikahúsahallæri fóru tónleikarnir
fram á efstu hæð Sólon Íslandus í
Bankastræti. Í umfjöllun Jakobs
Bjarnars Grétarssonar í Alþýðu-
blaðinu kallaði hann tónlistina
„frammúrstefnuspunanútímadjass
með eskatologísku ívafi“ en tók
fram að hann treysti sér að öðru
leyti ekki til að skilgreina tónana
sem í boði voru.
Wadada heimsótti Ísland síðast
í nóvember 2012 og spilaði enn og
aftur með íslenskum hljóðfæra-
leikurum, að þessu sinni í Hörpu
með þeim Matthíasi Hemstock,
Magnúsi Trygvason Eliassen og
Skúla Sverrissyni. Wadada og
Skúli léku dúett á fyrri helmingi
tónleikanna við mikla hrifningu
viðstaddra. „Stórbrotinn dúet-
leikur Leos og Skúla í alla staði…
sérdeilis áhrifamikið,“ sagði Vern-
harður Linnet í Morgunblaðinu að
þessu sinni, þrjátíu árum eftir
fyrstu tónleikana í Félagsstofnun.
Bandarísk þjóðargersemi
Wadada Leo Smith hefur bund-
ist mörgum íslenskum tónlistar-
mönnum böndum. Framsæknir
tónlistarmenn á borð við Hilmar
Jensson, Matthías Hemstock, Pét-
ur Grétarsson, Þorstein Magn-
ússon og Skúla Sverrisson hafa
mörgum sinnum notið samstarfs
við Wadada, leikið á tónleikum og
inn á diska. Margir aðrir hafa
kynnst honum í fyrirlestrum hans
hjá FÍH og víðar. Einnig hefur
ævilangur vinskapur myndast milli
fjölmargra annarra sem hafa lagt
hönd á plóginn við allar heimsókn-
irnar hingað til lands.
Trompetmeistarinn og tón-
skáldið verður 75 ára núna í des-
ember. Þrátt fyrir háan aldur hef-
ur krafturinn, orkan og afköstin
aldrei verið meiri. Á árinu sem er
að líða komu út tvær útgáfur,
áðurnefndur diskur með Vijay
Iyer á ECM-útgáfunni og núna í
nóvember kom út tvöfaldur disk-
ur, Americás National Parks, með
gullkvintetti Smiths. Á næsta ári
er von á fjölmörgum diskum, m.a.
sólótrompetdisk með tónlist Thel-
onious Monk og fjögurra diska
kassa með strengjakvartettum og
sitthvað fleira. Enginn vafi leikur
á því að Wadada Leo Smith stend-
ur núna á hátindi ferils sem
spannar 60 ár. Gagnrýnendur
hlaða hann lofi, hann er einn af
„grand old men“ í nútímadjassi,
hefur markað sér stöðu sem arf-
taki Ornettes Coleman, Johns
Coltrane og annarra framúr-
stefnutónskálda. Til marks um það
í hversu miklum metum Wadada
Leo Smith er um þessar mundir
er að tímaritið DownBeat gerði
hann að forsíðuefni í nóvember
undir titlinum „þjóðargersemi“.
Á tónleikunum í Hörpu í janúar
fá gestir tækifæri til að hlýða á
Wadada Leo Smith, gamlan kunn-
ingja – „Íslandsvin“ – í dúett með
einum af sínum helstu lærisvein-
um, píanóleikaranum Vijay Iyer.
Tveir meistarar spuna og tón-
smíða í samleik sem er kröftugur,
tignarlegur og brothættur allt í
senn.
»Enginn vafi leikur áþví að Wadada Leo
Smith stendur núna á
hátindi ferils sem
spannar 60 ár. Gagnrýn-
endur hlaða hann lofi,
hann er einn af „grand
old men“ í nútímadjassi,
hefur markað sér stöðu
sem arftaki Ornettes
Coleman, Johns Coltr-
ane og annarra fram-
úrstefnutónskálda.
 Wadada Leo Smith og Vijay
Iyer halda dúetttónleika í Hörpu
 Tveir meistarar spuna og tónsmíða
Spuni Greinarhöfundur, Halldór Guðmundsson og Wadada Leo Smith.
AF TÓNLIST
Örn Þórisson
orn@mbl.is
Í upphafi árs, 9. janúar næstkom-
andi, halda píanóleikarinn Vijay
Iyer og trompetleikarinn Wadada
Leo Smith dúetttónleika í Norður-
ljósum Hörpu. Þeir léku báðir í
rómuðum kvartett hins síðar-
nefnda og spila nú saman sem dú-
ett til að kynna plötu sína fyrir
ECM Records, A Cosmic Rhythm
With Each Stroke, sem kom út sl.
vor. Líkt og Joseph „King“ Oliver
og Ferdinand „Jelly Roll“ Morton,
og Louis Armstrong og Earl
„Fatha“ Hines gerðu á árum áður
kanna Wadada og Vijay hinar
gjöfulu tónlistarlendur sem ljúkast
upp við samspil píanós og tromp-
ets.
Píanóleikarann Vijay Iyer
Ljósmynd/Árni Óskarsson