Fréttatíminn - 03.12.2016, Blaðsíða 4

JÓLALEIKUR
GEVALIA
Sendu okkur tvo toppa af Gevalia
kapokum fyrir 15. desember.
Þú gætir unnið KitchenAid®
kavél eða Rosendahl Grand Cru
hitakönnu. Drögum 20. desember.
4 | FRÉTTATÍMINN | Laugardagur 3. desember 2016
Umhverfismál Hver Íslendingur
hellir niður 199 kílóum af drykkj-
um og sóar 23 kílóum af nýtanleg-
um mat á ári. Veitingahúsin farga
samtals um 40 þúsund tonnum
af matvælum á ári. Þetta kemur
fram í fyrstu rannsókn Um-
hverfisstofnunar á sóun matvæla
á Íslandi. Talið er að þriðjungi
matvæla sem framleidd eru í
heiminum sé sóað.
Valur Grettisson
valur@frettatiminn.is
Hver íbúi hendir að meðaltali 23
kílóum af nýtanlegum mat á ári,
39 kílóum af ónýtanlegum mat og
hellir niður 22 kílóum af matarolíu
og fitu og 199 kílóum af drykkjum
samkvæmt niðurstöðu rannsóknar-
innar úr heimilishlutanum. Ekki er
marktækur munur á sóun lands-
manna eftir því hvort þeir búa á
höfuðborgarsvæðinu eða á lands-
byggðinni.
„Þetta er of mikið, þessi rann-
sókn gefur hinsvegar mynd af
stöðunni og þar kemur fram að
við erum nokkurnveginn á pari
við Evrópu þegar kemur að sóun á
heimilum,“ útskýrir Guðmundur B.
Ingvarsson, teymisstjóri neytenda-
teymis Umhverfisstofnunar.
Við Íslendingar hellum meira
magni af drykkjum en Evrópubúar.
Í sambærilegri rannsókn sem gerð
var með-
al
Evrópusambandsríkja kemur fram
að hver einstaklingur hendir rúm-
lega 15 kílóum á ári.
Guðmundur varar samt við að
of mikið sé lesið í þær niðurstöð-
ur, og bendir á að aðferðafræðin
gæti skekkt stöðuna þar, en ekki er
til samræmd leið til þess að mæla
matarsóun. „Svo mæla ekki öll lönd
drykkina,“ segir hann ennfremur.
Svarhlutfall íslenskra fyrirtækja
í rannsókninni er ekki gott, frekar
en með heimilishlutann, þar sem
123 heimili af rúmlega þúsund tóku
þátt í rannsókninni. Óskað var eft-
ir svörum frá 701 fyrirtæki í 17 at-
vinnugreinum, en aðeins 84 fyrir-
tæki í 12 atvinnugreinum svöruðu.
Þar kemur fram að veitingahúsa-
reksturinn hendir 40 þúsund tonn-
um á ári.
Þar er tvímælalaust rými til þess
að betrumbæta reksturinn að mati
Rakelar Garðarsdóttur, sem hefur
vakið mikla athygli á málefninu.
„Líklega er það vegna tímans,
margir að flýta sér og meira er ver-
ið að pæla í krónum og aurum en
heildarmyndinni,“ segir Rakel sem
telur að fyrirtæki geti
raunar snaraukið hagnað sinn ef
þeir sóa minni mat, auk þess sem
slíkt getur verið til hagsbóta fyrir
neytendur. „Kostnaður af matarsó-
un er nefnilega oft velt yfir í verð-
lagið,“ bætir Rakel við.
Hún segir nauðsynlegt að yfir-
völd, stjórnmálamenn og stofnan-
ir, setji málið á oddinn og geri það
hagkvæmt fyrir fyrirtæki að nýta
matinn betur.
Hægt er að nálgast skýrslu Um-
hverfisstofnunar á vefslóðinni ust.is.
Á einu ári hendir
hver íbúi:
23 kg
af nýtanlegum mat.
39 kg
af ónýtanlegum mat.
22 kg
af matarolíu og fitu.
199 kg
af drykkjum.
Hver Íslendingur sóar 199
kílóum af drykkjum á ári
Matarsóun er stórt umhverfisvandamál í hinum vestræna heimi og er talið að þriðjungur matvæla endi í ruslinu.
Salbjörg ásamt fjölskyldu sinni. Mynd | Rut
Rakel Garðarsdóttir
segir til mikils að
vinna, og að yfirvöld
þurfi að styðja betur
við baráttuna gegn
matarsóun.
Ellen Calmon, for-
maður Öryrkjabanda-
lagsins, segir yfirvöld
þurfa að löggilda
samning sameinuðu
þjóðanna um réttindi
fatlaðs fólks.
Mannréttindi Salbjörg Atladóttir
tapaði máli fyrir Hæstarétti, með-
al annars vegna þess að mann-
réttindasamningur er fullgiltur,
en ekki löggiltur.
„Við hörmum þessa niðurstöðu,“
segir Ellen Calmon, formaður Ör-
yrkjabandalags Íslands, um niður-
stöðu Hæstaréttar Íslands varðandi
Salbjörgu Atladóttur. Hæstiréttur
hafnaði kröfu hennar um að
Reykjavíkurborg aðstoðaði hana í
ríkari mæli til þess að búa á heimili
sínu, en núna þarf hún að flakka á
milli heimilis fyrir börn, og eigin
heimilis, vegna skorts á stuðningi,
en Salbjörg er tvítug.
Meðal raka sem hæstaréttardóm-
arar tíndu til í úrskurði sínum var
að samningur Sameinuðu þjóðanna
um réttindi fatlaðs fólks, hefur ekki
verið löggiltur. Það breytir því þó
ekki að hann hefur verið fullgiltur
hér á landi eftir að Lilja Alfreðsdótt-
ir fékk samþykktar tillögu á Alþingi
um slíkt í haust.
Í samningnum er einmitt tekið
á vanda Salbjargar þar sem segir
orðrétt að samningurinn tryggi
réttindi fatlaðs fólks til þess að
„velja sér búsetustað og hvar og
með hverjum það býr, til jafns við
aðra.“
„Við teljum að dómurinn hefði
hugsanlega farið öðruvísi ef þessi
samningur hefði verið löggildur,“
segir Ellen sem hvetur Alþingi til
þess að löggilda samninginn sem
fyrst til þess að tryggja réttindi fatl-
aðs fólks. | vg
Löggilding mann-
réttindasamnings hefði
getað skipt sköpum
Neytendamál Blekking
Brúneggja verður sérstaklega
alvarleg af því að fyrirtækið hefur
beitt öllum ráðum til að skapa
sér ímynd sem traustvekjandi
framleiðandi. Þetta segir Jón
Þór Pétursson, doktorsnemi í
þjóðfræði við Háskóla Íslands,
sem rannsakar matarsambönd í
nútímanum.
Þóra Tómasdóttir
thora@frettatiminn.is
„Þetta er miklu meiri skandall en
ef um búrhænsna eggjaframleið-
anda væri að ræða sem ekki gerði
sérstaklega út á að vera með ham-
ingjusöm hænsn. Það er fróðlegt að
sjá hvernig Brúnegg hafa með öllum
ráðum reynt að skapa traust. Með
litavali á umbúðum og frásögnum
af framleiðslu, er allt gert til að til
að höfða til þeirra neytenda sem
eru tilbúnir til að borga meira fyr-
ir náttúrulega framleiðslu. Grænar
pakkningar, brún egg og lýsingar
á vistvænu umhverfi. Það er and-
staða við hina sterílu og vélrænu
framleiðslu sem þótti gæðamerki á
miðri 20. öldinni. Brúnegg taka þátt
í að miðla gildum um hvernig við
viljum að komið sé fram við dýr og
náttúru. Trúnaðarbresturinn sem
nú hefur orðið er þeim mun meiri
þegar fyrirtækið læt-
ur líta út fyrir að vera
gott í eðli sínu. Eins
og prestur sem held-
ur framhjá. Þetta er
skýrt dæmi um hve
takmarkað samband
er milli framleiðenda
og neytenda í nútíma
samfélagi,“ segir Jón Þór Péturs-
son, doktorsnemi í þjóðfræði við
Háskóla Íslands. Hann rannsakar
hvernig matarsambönd verða til í
nútímanum í gegnum lífrænan mat.
„Mér finnst áhugavert að skoða
hvernig traust er skapað í nútíma
fæðukeðju. Það er til dæmis gert
í svokölluðu lífrænu
samfélagi, sameig-
inlegum vettvangi
framleiðenda, milli-
liða og neytenda
eins og í smærri
verslunum. Frá-
sagnir eru orðin
svo stór hluti af mat-
armenningunni. Það er ekki hægt
að borða bara mat, þú þarft að vita
allt um matinn, hvaðan hann kem-
ur, hvernig hann var framleiddur.
Pakkningar eru orðnar eins og litlar
myndasögubækur sem setja mat-
inn í pólitískt og menningarlegt
samhengi.“
Brúnegg eins og prestur sem heldur framhjá
Jón Þór Pétursson segir trúnaðarbrest
milli Brúneggja og neytenda skandal.