Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.03.1976, Blaðsíða 42

t. d. til aö hindra sýkingu með hemolytiskum strep-
tokokkum hjá fólki sem hefur fengið gigtsótt og til að
koma í veg fyrir endurteknar nýrnasýkingar hjá börn-
um og fullorðnum með galla á þvagvegum.
Talið er rétt að gefa benzyl penicillin á undan aðgerð
eða aflimun á ischemiskum útlimum til að forðast
clostridiasýkingu.
Sé varnandi meðferð ákveðin á undan aðgerð er
höfuðatriði að miða lyfið við þann sýkil sem mestar
líkur eru á að geti komið í aðgerðarstaðinn. Lyfið má
ekki gefa fyrr en rétt áður en aðgerðin hefst svo að
ekki sé búið að ala upp sýkil með mótstöðu gegn við-
komandi lyfi þegar hún fer fram. Óhyggilegt er yfirleitt
talið að nota hreiðvirk sýklalyf til varnandi meðferðar.
J. Sýklalyf fyrir börn, þungaðar konur
og gamalt fólk
1. Börn
Skammtur sýklalyfs er yfirleitt miðaður við þunga,
þ. e. ákveðið magn lyfs á kíló líkamsþyngdar á sólar-
hring.
Sérstaka aðgæslu þarf við skammtastærð sýklalyfja
hjá fyrirburðurn og nýfœddum börnum þar eð hvorki
lifur þeirra né nýru hafa náð fullri hæfni til að brjóta
niður og skilja út lyf. Þess vegna er hætta á að magn
lyfja í blóði þeirra verði of hátt nema skammtar séu
því lægri.
Chloramphenicol er þeim sérlega hættulegt þar eð
skortur á glucuronyl-transferasa í lifur veldur því að
lyfið hleðst upp í hlóði og getur valdið lífshættulegu
ástandi (Grey syndrome).
Sulfalyf, einkum þau langvirku, eru þeim einnig
hættuleg þar eð nýrnaútskilnaður er hægur og er þá
hætta á að lyfin bindist albumeni í plasma í svo miklu
magni að bilirubin komist ekki að á þessum binding-
um og magn þess hækki þá svo í blóði að heilaskemmd-
ir verði (Kernicterus).
Langvirh sulfalyf eru lengur hundin í plasma en
stuttvirk. Þau valda öðrum sulfalyfjum fremur lífs-
hættulegu formi af ofnæmi (Steven Johnson syndrome)
sem virðist algengara hjá börnum en fullorðnum. Er
því ráðið frá að nota langvirk sulfalyf fyrir börn al-
mennt.
Tetracyldin sest í bein og tennur í vexti og getur bæði
dregið úr beinvexti og tannvexti, litað tennur (gular
eða hrúnar) svo að til lýta sé og valdið veiklun í upp-
byggingu tanna þannig að þær molni af minna tilefni
en venjulegar tennur. Þessi aukaverkun er mismikil
eftir tegundum tetracyklinlyfja og magni því sem barn-
ið fær en yfirleitt er ráðið jrá að nota allar tetracyhlin-
tegundir þar til fullorðinstennur eru vaxnar.
2. Þungaðar konur
Allar lyfjagjafir ber að forðast eftir megni á með-
göngutíma, einkum á fyrstu 3 mánuðunum, en þá er
mest hætta á fósturskemmdum af völdum lyfja. Þurfi
að gefa þungaðri konu sýklalyf er penicillinflokkurinn
sennilega hættuminnstur.
Tetracyklin sest í bein í myndun og tannkím fósturs
og veldur sams konar breytingum og sé það gefið
börnum. Er því ráðið frá að gefa þunguðum konum
tetracyklin.
Nitrofurantoin er einnig talið geta gefið litabreyt-
ingu á tönnum harns ef það er gefið móður á með-
göngutíma.
Sulfa-trimethoprim er ráðið frá að gefa þunguðum
konum þó að vitað sé um allmargar konur sem fengið
hafa þetta lyf á meðgöngutíma, fóstri að skaðlausu að
því er virðist.
3. Gamalt fólk
Utskilnaður nýrna minnkar hægt og hægt með aldr-
inum þó að ekki sé um sérstaka nýrnarsjúkdóma að
ræða og þarf að taka tillit til þess við áætlun lyfja-
skammta.
Gamalt fólk er viðkvæmara fyrir aukaverkunum
sumra sýklalyfja en aðrir, einkum á þetta við um
streptomycin, kanamycin og gentamycin.
36
TÍMARIT HJÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS