Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.05.2002, Blaðsíða 11

Hugmyndir að starfs- og siðareglum
Þar sem ýmsar gerðir sérhæfðrar meðferðar hafa ekki verið
rannsakaðar nægilega skal þeim sem hafa áhuga á að beita
slíkum aðferðum bent á að afla sér traustra upplýsinga eða
gera rannsóknir á þeim. Um þær aðferðir, sem eru ekki
almennt viðurkenndar en koma ef til vill til greina innan
hjúkrunar, verða að gilda einhverjar reglur. Hópur hjúkrunar-
fræðinga innan Royal College of Nursing í Bretlandi, sem
hafa áhuga á og veita ýmiss konar sérhæfða meðferð, hefur
samið starfsreglur, nokkurs konar siðareglur, þar sem kveðið
er á um hvernig hjúkrunarfræðingar, sem meðferðarformin
nota, eiga að beita þeim (Buckle, 1997). Helga Jónsdóttir
hefur kynnt sér þessar reglur og setti þær ffam fýrir íslenska
hjúkrunarfræðinga í framsöguerindi sínu á hjúkrunarþingi í
október 2000 (Helga Jónsdóttir, 2000). Þessar reglur eru að
mörgu leyti hentugar íslenskum hjúkrunarfræðingum og
grunnur til að byggja vinnureglur á. Hér koma tillögur að
þýðingu á þeim:
1. Sérhver hjúkrunarfræðingur virðir siðareglur Félags
islenskra hjúkrunarfræðinga og fýlgir settum viðmiðun-
um um hjúkrun í hvivetna.
2. Hjúkrunarfræðingur skal tryggja að sérhver skjólstæð-
ingur eigi þess kost að njóta sérhæfðrar meðferðar ein-
göngu eða sem hluta hefðbundinnar meðferðar.
3. Tilfinningalegar, trúarlegar og menningarlegar þarfir sér-
hvers einstaklings skulu virtar af hjúkrunarfræðingi sem
veitir sérhæfða meðferð.
4. Allar gerðir sérhæfðrar meðferðar þurfa að njóta stuðn-
ings samstarfsfólks.
5. Hjúkrunarfræðingur, sem veitir sérhæfða meðferð, fylgir
jafnframt virðurkenndum stöðlum um hjúkrun.
6. Skjólstæðingur og hjúkrunarfræðingur ákveða á jafnrétt-
isgrundvelli notkun meðferðar, að meðferð henti skjól-
stæðingi og að skjólstæðingur sé fær um að veita henni
viðtöku. Upplýst samþykki sjúklings (eða umboðsmanns
hans) um að þiggja meðferð skal liggja fyrir og fylgja
sjúkraskýrslu hans.
7. Notkun sérhæfðrar meðferðar skal grundvölluð á rann-
sóknum eins og frekast er kostur. Þegar svo er ekki er
nauðsynlegt að hjúkrunarfræðingurinn geti fært rök fyrir
störfum sínum.
8. Hjúkrunarfræðingur skal kenna skjólstæðingi og aðstand-
endum hans að tileinka sér og nota meðferð sjálfur þegar
það er mögulegt.
9. Hjúkrunarfræðingi ber skylda til að skrá árangur með-
ferðar í sjúkraskýrslur eða aðrar skýrslur.
10. Sérhæfða meðferð skal meta árlega af þverfaglegu teymi.
Matið skal taka mið af ávinningi skjólstæðings og
ánægju með meðferðina.
Hjúkrunarfræðingar þurfa að vera gagnrýnir í vali á nám-
skeiðum þar sem sérhæfð meðferð er kennd og hafa í huga
menntun leiðbeinenda og umfang námsins, fræðilegar for-
sendur náms, hvernig viðfangsefnið fellur að starfsviði hjúkr-
unar og opinbera viðurkenningu á námi. Kreitzer og Jensen
(2000) hafa einnig skoðað hvaða reglur og ábendingar séu
nauðsynlegar fyrir hjúkrunarfræðinga sem vilja nota sérhæfð
meðferðarform og að íhuga skuli nokkur atriði áður en
meðferð er beitt: Hefur meðferðin verið notuð til að hafa áhrif
á einkenni eða upprunalega vandamálið? Hvað hefúr verið birt
af rannsóknum um þessa meðferð? Hver er reynsla hjúkrunar-
fræðings af því að nota hana? Hentar þessi meðferð þessum
skjólstæðingi og gerir hann sér vonir um að meðferðin hafi
áhrif? Er meðferðinni beitt af fagfólki sem hefúr tilskilda
menntun til að beita henni? Til viðbótar þessu er einnig vert
að benda á siðareglur sem samtök hjúkrunarfræðinga í Banda-
ríkjunum, sem stunda heildræna (holistic) meðferð (American
Holistic Nurses Association), hafa sett fram á heimasíðu sinni:
http://www.ahna.org/about/standards.html.
Nauðsynlegt er að tryggja góða skráningu þar sem fram
kemur vandamál skjólstæðingsins og af hverju ákveðin með-
ferð sé valin og árangur af meðferð, hver beiti henni o.s.frv.
Slík skráning hefúr ekki síst þýðingu til að sýna fram á gildi
meðferðarinnar og til að tryggja öryggi skjólstæðings og með-
ferðaraðila. Þrátt fyrir að litið sé svo á að sérhæfð meðferðar-
form séu náttúruleg og séu ekki inngrip í líkamann má ekki
halda því fram að þar með hljóti þau að vera hættulaus. Flest-
öll meðferðarform geta á einhvern hátt reynst skaðleg líkam-
lega eða tilfinningalega sé þeim ekki beitt af kunnáttu, sér-
staklega þegar um er að ræða mjög veika einstaklinga. Einnig
verður að taka tillit til siðferðilegra álitamála sem upp geta
komið þegar hjúkrunarfræðingur sinnir faglegu starfi sínu
jafnframt því að beita sérhæfðri meðferð. Því er mjög mikil-
vægt að siðareglur Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga séu
virtar í hvívetna og einnig er þörf á að hver stofnun, sem er
tilbúin að leyfa notkun sérhæfðrar meðferðar sem hægt er að
réttlæta noktun á, útbúi starfsreglur varðandi þær. Félag
íslenskra hjúkrunarfræðinga og Landspítali-háskólasjúkrahús
hafa fjallað um þessi mál undanfarið og skoðað í hvaða farveg
sé best að setja störf hjúkrunarfræðinga sem vilja beita
fagþekkingu sinni á sérhæfðum meðferðarúrræðum.
Þeir sem hafa áhuga á að lesa sér til um sérhæfða meðferð
í hjúkrun er bent á tvær bækur sem koma sín úr hvorri áttinni.
Sú fyrri er ffá Bandaríkjunum en það er bók Mariah Snyder
og Ruth Lindquist: Complementary/Alternative Therapies in
Nursing, 4. útgáfa, sem kom út 2002. Hin síðari er ffá
Bretlandi, ritstjóri er Denise Rankin-Box og nefnist bókin The
Nurses Handbook of Complementary Therapies, 2. útgáfa, ffá
árinu 2001. í báðum þessum bókum hafa verið tekin saman
hin margvíslegu meðferðarúrræði sem hjúkrunarfræðingar
nota nú um stundir og sagt frá rannsóknum á þeim og hvernig
hægt er að nota þau í hjúkrun.
Heimildir:
Anthony, H. M. (1987). Some methodological problems in the assessment of
complementary therapy. Statistics in Medicine, 6, 761-771.
Auðna Agústsdóttir (2000). Rannsóknir og hjúkrunarmeðferð. Framsögu-
75
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 78. árg. 2002