Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.05.2002, Page 17

Þið komið ef til vill auga á önnur atiði sem lærdómsrík
eru. Lærdómarnir eru uppistaðan í allri frásögninni; ég beiti
hinni nýju sýn á ný viðfangsefhi, hrindi þar með æskilegri
vinnubrögðum í framkvæmd.
Uppbygging rýninnar - kunnugleg mynstur?
Ég ætla ekki að gera of mikið úr eðli rýninnar. Um það má
lesa annars staðar.2 Ég verð samt að greina á milli rýni í liðin
atvik og rýni í daglegum störfum.
Rýnt í liðin atvik
Þegar ég skrifa í dagbókina mína að kveldi dags eftir
einhvern atburð er ég að rýna í liðið atvik. Ég reyni að koma
á blað kjarnanum í því sem gerðist til að læra á því, til að
geta beitt þessari reynslu þegar þörf krefur, skrifa síðan í
dagbókina um árangurinn af breyttum aðferðum til að geta
enn lært af þeirri reynslu. Framfarirnar skipta miklu máli í
allri frásögninni, þær eru liður í því að betrumbæta verklagið.
Það skiptir líka máli að átta sig á hvaða viðbrögð eru
vanalegust því þar með er hægt að skynja hvers vegna maður
bregst þannig við. Helstu viðbrögð eru harla lík hjá öllum
þótt auðvitað hafi hver einstaklingur sín tilbrigði og frávik frá
meginreglunni. Þess vegna er alveg hugsanlegt að þið finnið
hvert um sig ólíkar leiðir að því marki að bæta vinnulagið en
það er þá aðallega á yfirborðinu, undir niðri eru mynstrin
nánast þau sömu. Mynstrin eru eins konar samnefnari fyrir
viðfangsefnið.
Ef þið hafið ekki stundað rýni áður þá er gott að grípa til
ákveðins verkferlis við að færa frásögnina í letur. Þetta er
„skipulögð rýni“ (sjá töflu 1) en með henni fær rýnirinn í
hendur eins konar gátlista til að komast að kjarna hvers atviks.
Tafla 1. Leiðbeiningar um skipulagða rýni - 13. útgáfa
(eftir Johns 2000)
• Róið hugann
• Skrifið lýsingu á atviki sem þið teljið skipta máli á
einhvern hátt
• Hvaða atriði finnast ykkur sérstaklega athyglisverð?
• Hvernig leið ykkur og hvers vegna leið ykkur þannig?
• Hveiju vilduð þið ná fram þegar atvikið átti sér stað?
• Voru aðgerðir ykkar árangursríkar og í samræmi við hug-
myndir ykkar um hjúkrun?
• Hvaða afleiðingar höfðu aðgerðir ykkar gagnvart sjúkl-
ingnum, sjálfum ykkur og öðrum?
• Hvernig leið öðrum?
• Hvers vegna leið þeim þannig?
• Hvað hafði mest áhrif á hvernig ykkur leið, hvernig þið
hugsuðuð eða brugðust við?
• Hvaða vitneskja hefði getað komið sér vel?
• Að hvaða leyti brugðust þið vel og rétt við?
• Hvernig kemur þetta atvik heim við fyrri reynslu?
• Hvernig gætuð þið bætt ykkur ef þið lentuð í svipuðu máli
aftur?
• Hvaða áhrif hefði það á sjúklinginn, ykkur sjálf og aðra ef
þið brygðust við með öðrum hætti?
• Hvernig líður ykkur núna út af þessu atviki?
• Eruð þið betur í stakk búin að hjálpa sjálfum ykkur og
öðrum eftir þetta atvik?
• Eruð þið fúsari að reyna að sinna þörfum sjúklinga/
fjölskyldna og starfsfólks eftir þetta?
Skipulögð rýni hefiir tekið breytingum eftir því sem
reynslan hefur safnast saman og nú er komin 13. útgáfan. Hún
var fyrst sett fram eftir að rýni með leiðbeinanda leiddi í ljós
ýmis fastmótuð viðbrögð hjá hjúkrunarfræðingum.3 Eerlið
hefst á því að fá rýninn til að „róa hugann“ - kyrrð þarf að
ríkja, ekkert á að draga huga rýnisins frá honum sjálfum og
viðfangsefninu. Ég legg mikla áherslu á þennan þátt ferlisins
þvi - eins og Rinpoche4 segir - það er auðvelt að láta glepjast
af amstri hversdagsins og láta hugann þjóta um allar trissur.
Þetta er grundvallaratriði í allri rýni og því að gefa af sjálfum
sér við meðferð sjúkra.
Athugun á því sem í kringum mann gerist er sá hluti rýn-
innar sem hvílir á eftirtektinni. Takið eftir hvernig vísbending-
arnar koma fram í sögu minni. Reynið að notfæra ykkur þess-
ar vísbendingar sjálf. Mjög fljótlega verðið þið búin að til-
einka ykkur þessar vísbendingar og farin að hagnýta þær eftir
eigin hentugleikum, eins og ég gerði í minni sögu, fremur en á
kerfisbundinn hátt.
Rýnileiðbeiningar geta aldrei orðið óhagganlegar reglur.
Það væri andstætt öllum kenningum um rýni. Kenningarnar
eru til þess eins að uppfræða. Þær geta aldrei verið bindandi
reglur vegna þess að ávallt þarf að túlka þær og laga að
aðstæðum hverju sinni. Ofangreindar leiðbeiningar um skipu-
lagða rýni eru því einungis leiðarvísir til að ná tökum á þeirri
breidd og dýpt sem rýnin býr yfir til að unnt sé að öðlast meiri
og djúpstæðari þekkingu.
Rýni í daglegum störfum
Hugleiðið hvað það þýðir að beita rýni í starfi. í því felst ljós-
lega að rýnirinn gerir sér grein fyrir hvernig hann/hún bregst
við á hverri stundu. Rýnin, sem ég vitnaði í hjá sjálfum mér hér
að framan, gefur hugmynd um hvernig mér leið og hvað ég var
að hugsa þegar atburðimir áttu sér stað meðan ég var að sinna
eða vinna með Jóhanni, Guðlaugu, Vilborgu og Margréti.
Casement lýsir þessu þannig að maður sé eins og með
leiðbeinanda innra með sér, maður geti rætt við sinn innri mann
meðan atvikin eru að gerast. Hvað segir þessi leiðbeinandi?
Hvemig líður mér? Hvemig er best uð haga sér núna? Ábend-
ingamar í skipulagðri rýni eiga að láta skynsemina hrinda
rýninni í gang meðan atburðimar eiga sér stað. Með æfingunni
gerir rýnin mann næmari á sjálfan sig. Markmiðið er ávallt að
vera sjúklingnum/ættingjunum sem mest innan handar.
Hvað viljið þið helst takast á við?
Fannst ykkur frásaga mín trúverðug? Eða dæstuð þið yfir
81
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 78. árg. 2002