Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.05.2002, Side 39

um saman. Ekki þýðir að gera eitthvert skyndiátak heldur
þurfa allir aðilar að vera vakandi yfir þessum málaflokki.
Hlúa þarf að fjölskyldum, auka þarf aðgengi að þeirri þjón-
ustu sem hún þarf á að halda hveiju sinni. Þar sem syrgjand-
inn á erfitt með daglegar athafnir kemur það einnig niður á
starfi hans og starfsumhverfið verður oft þrúgað af vanlíðan.
Veikindadögum ijölgar, aðrir eru jafnvel á hálfum dampi í
vinnu svo mánuðum skiptir. Það að sinna syrgjendum vel er
þannig þjóðfélagslega hagkvæmt því með því að veita þeim
stuðning kemst syrgandinn fyrr í tengsl við umhverfið og
daglegt líf kemst í fastar skorður. Öðrum sem eru í tengslum
við syrgjandann líður einnig betur og verða þá um leið virkari
þjóðfélagsþegnar.
Sjálfshjálparsamtök: Geðhjálp er hagsmunafélag fyrir þá
sem hafa geðræn vandamál og ættingja þeirra. Geðhjálp býður
upp á mikla þjónustu, s.s. fræðslu, ráðgjöf, hópastarf, síma-
þjónustu og afþreyingu. Rauði krossinn rekur athvörf (Vin,
Dvöl og Laut) fyrir þá sem eiga í geðrænum eða félagslegum
erfiðleikum. Þar er boðið upp á fræðslu, spjall og ýmiss konar
afþreyingu. Auk þess starfrækir RK Rauðakrosshúsið sem er
athvarf fyrir unglinga í vanda. Þar fer frarn mikil starfsemi í
tengslum við að koma ungmennum til aðstoðar. Þar er einnig
símaþjónusta allan sólarhringinn. RK er samstarfsaðili
Reykjavíkurborgar og Félagsþjónustunnar um rekstur á Fjöl-
skyldumiðstöðinni en þangað geta foreldrar leitað með böm í
vanda og fengið ókeypis þjónustu hjá sérfræðingum, ýmist í
formi viðtala eða hópavinnu. Vinalínan er einnig á þeirra veg-
um. Vímulaus æska rekur Foreldrahúsið þar sem foreldrar
geta fengið aðstoð við unglinga í vanda. Þar er einnig boðið
upp á hópastarf og símaþjónustu. Vernd er áfangastaður fýrir
þá sem eru að koma úr fangelsi. Auk þess em áfangaheimili
rekin fyrir einstaklinga sem em að koma úr meðferð. Ymiss
konar símaþjónusta hefur verið í gangi hjá einkaaðilum fyrir
fólk í sjálfsvígshættu.
3. Geðheilbrigðisþjónusta nái árlega til 2% barna og
unglinga upp að 18 ára aldri óháð búsetu. Dregið verði
úr áfengis- og vímuefnaneyslu fólks undir Iögaldri um
25%.
Eftirspurn eftir geðheilbrigðisþjónustu fyrir börn og unglinga
hefur aukist á undanfornum áram. Samspil samfélagslegra
áhættuþátta nútímans og kröfur foreldra um aðstoð við upp-
eldi bama sinna eiga stóran þátt í þessari auknu eftirspum.
Einnig er gert of lítið úr þeirri staðreynd að atvinnuþátttaka
kvenna á íslandi með böm á ungum aldri er meiri en víðast
hvar í löndunum í kringum okkur. Leggja þarf áherslu á að
aukning geðheilbrigðisþjónustu fyrir börn og unglinga þarf
fyrst og frernst að eiga sér stað innan heilsugæslunnar og í
grunn- og framhaldsskólum landsins. Forvamir og fræðslu
þarf að efla til muna á þessum vettvangi. Slík viðleitni ætti að
skila sér í betri geðheilsu bama og unglinga sem þurfa þá síð-
ur á dýrri sjúkrahúsþjónustu að halda.
Það er mjög jákvætt að setja markmið eins og koma fram
í heilbrigðisáætlun stjórnvalda en eins og þegar hefur verið
fjallaó um hér að framan verður erfitt að mæla árangurinn
nema nákvæmari skilgreiningar og aðferðaffæði liggi að baki
markmiðunum. Er t.d. verið að tala um geðheilbrigðisþjón-
ustu á öllum stigum þjónustunnar? Er þá markmiðið ekki
nægjanlega framsækið? Þetta á vonandi eftir að skýrast eftir
því sem framkvæmdaáætlanir verða til í kjölfar markmiðs-
setninganna.
Við teljum sérstaklega bagalegt ef ekki næst það markmið
að draga úr áfengisneyslu barna og unglinga (fólks undir
lögaldri) því það er kannski raunhæfasta og til langframa
ódýrasta leiðin til að bæta geðheilsu ungs fólks, draga úr
neyslu ólöglegra vímuefna og minnka tíðni fíknisjúkdóma.
4. Bætt verði aðgengi að geðheilbrigðisþjónustu og með-
ferðarúrræðum fjölgað.
Aðgengi að bráðageðheilbrigðisþjónustu er tiltölulega gott hér
á landi. Aðgengi almennings að geðheilbrigðisþjónustu í skól-
um og heilsugæslustöðvum er það sem þarf að bæta eins og
komið hefur fram hér að framan. Meðferðarúrræðum þarf að
fjölga í geðheilbrigðisþjónustu og jafnframt þarf að nota með-
ferðarúrræði betur og öðravísi en gert er. Þetta er flókin um-
ræða sem krefst enn og aftur samstarfsins á milli margra
ráðuneyta og stofnana til að samhæfing náist í geðheilbrigð-
isþjónustunni og hún nýtist sem skyldi.
Þar sem skórinn kreppir tilfinnanlega að er í geðheil-
brigðisþjónustu fyrir ungt fólk. Þörf fyrir framhaldsmeðferð-
ardeild fyrir unglinga vex ár frá ári og skapa þarf ákveðin
samskipta- og verkferli í tengslum við afeitrun og sjálfsvígs-
eftirfylgd unglinga. Þegar verið er að ræða aðgengi að geð-
heilbrigðisþjónustu gleymist gjarnan að það er langur vegur
að geðsjúkir njóti sama aðgengis og aðrir að heilbrigðisþjón-
ustunni. Þetta er mjög viðkvæm umræða og sjaldnast opinber.
Þá erum við t.d. að tala um aldraða geðsjúklinga sem eiga
erfitt með að fá vistun við hæfi. Með ijölgun hjúkranar-
heimila fyrir aldraða á þetta vonandi eftir að breytast.
Eydís Kr. Sveinbjarnardóttir, dr. Páll Biering og Salbjörg
Bjamadóttir, geðhjúkrunarfræðingar
Athugasemd
Þau leiðu mistök urðu í síðasta tölublaði að
leiðréttingar á texta við grein um Sóltún náðu
ekki fram að ganga. Rétti textinn hefur verið
settur inn í tímaritið í rafrænni útgáfu á
heimasíðunni.
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 78. árg. 2002
103