Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.05.2002, Qupperneq 41

óneitanlega áhyggjuefni hversu fáir eru sérmenntaðir í geð-
hjúkrun."
Díana: „Kannski er ástæðan sú að við höfum gert of lítið af
því að kynna starfið og hjúkrunarfræðingar eru kannski örlítið
hræddir við þennan starfsvettvang. Margir halda að vinna við
geðhjúkrun sé allt öðruvisi en sú sem má eiga von á í hjúkrun.
Að starfið sé eins og lýst er í gömlum sögum frá Kleppi eða
eins og sýnt er í bíómyndum. I geðhjúkrun erum við að skoða
heildarmyndina: hvemig manneskjunni líður og afleiðingum
þess að henni líður illa andlega. Þetta er ekki hægt að skoða á
einum degi - það tekur tíma. Reynslan er einmitt mjög góður
skóli og þeir sem endast í þessu starfi í nokkur ár eru að safna
að sér verðmætri þekkingu og reynslu. Það tekur t.d. tíma fýrir
nýútskrifaðan hjúkrunarfræðing að þora að nota sjálfan sig sem
tæki og tól í starfinu - en í okkar starfi em það bara við.“
- Þýðir þetta þá að geðhjúkrunarffæðingar kynnist hverj-
um sjúklingi mjög vel?
Svava: „Já, og fjölskyldu hans - við vinnum mikið með
íjölskyldum geðsjúkra. Störf við geðhjúkmn fela einnig í sér
mikla teymisvinnu. Við störfum með öðram fagstéttum, t.d.
geðlæknum, sálfræðingum, félagsráðgjöfum, iðjuþjálfum,
sjúkraþjálfurum og sjúkraliðum.“
Öll meðferð er einstaklingsbundin
- Hvernig gengur daglega starfið fyrir sig - hvað gerist
t.d. þegar einhver er lagður inn á bráðamóttöku?
Díana: „Bráðamóttöku geðdeildar má líkja við slysadeild.
Þar er reynt að veita þeinr sem þangað leita þá aðstoð sem við
á eða vísa í ákveðinn farveg. Sumir geta þurft að leggjast inn
og öðmm nægir göngudeildarþjónusta. Þeir sem eru bráðveik-
ir leggjast á einhverja hinna tjögurra bráðadeilda sem eru á
Hringbrautinni þar sem legutími getur verið allt frá einum
sólarhring upp í 6-8 vikur en meðaltíminn er um 2-3 vikur.
Misjafnt er hvemig meðferð hver og einn fær en meðferðin er
einstaklingsbundin. Að þessum tíma loknum er misjafnt hvort
einstaklingar fara heim eða þurfa á frekari meðferð að halda.
Þeir sem fara heim fá margir göngudeildarþjónustu sem er
rekin hér á Kleppi, á Hringbrautinni og á Hvítabandinu. Að
auki eru dagdeildir sem eru úrræði fyrir þá sem útskrifast
heim en þurfa meiri þjónustu en fæst á göngudeild. Á dag-
deild er fólk frá morgni fram til kl. 16:00 á daginn og þar er
boðið upp á hjúkrun og heilmikla meðferð sem hefur það
markmið að koma fólki út í þjóðfélagið á ný.“
- Er einhver ákveðinn tími sem fólk er í endurhæfingu?
Díana: „Nei, öll meðferð er einstaklingsbundin og geðhjúkr-
un miðast við einstaklingshæfða meðferð, þ.e. að koma til móts
við einstaklinginn þar sem hann og hans fjölskylda era stödd.“
Svava: „Taka þarf mið af hvaða geðsjúkdóm viðkomandi
er með og við hvaða aðstæður hann býr. Alltaf þarf að skoða
heildarmyndina; félagslegar aðstæður og fjölskyldutengsl
sjúklinganna eru mikilvægir þættir sem skoðaðir era við geð-
hjúkrun.“
- Hvernig metið þið hvort fjölskyldan er í stakk búin til að
fá viðkomandi heim?
Svava: „Reynt er að hafa fjölskyldufundi og fá fjölskyld-
una til að taka þátt. Reynslan hefur sýnt að það hefur áhrif á
meðferðarheldnina. En til þess að fá fjölskylduna til að vinna
með okkur þarf fræðslu og gott aðgengi að fagfólki. Ég held
einmitt að það sé einn af okkar sterku þáttum hér að þetta að-
gengi er tryggt."
Díana: „Fjölskyldan hefur vanalega um mjög margt að
spyija. Sumu er hægt að svara en öðru ekki fyrr en eftir
ákveðinn tíma. En þarna er verið að mynda tengsl við fagaðil-
ana sem sinna veika Qölskyldumeðlimnum.“
Svava: „Það er mikið álag á fjölskylduna þegar einhver í
fjölskyldunni leggst inn á geðdeild, ekki síst vegna fordóma
en þeir skapast venjulega af vanþekkingu. Það vantar meiri
fræðslu um geðsjúkdóma. Lengi vel mátti ekki ræða það ef
einhver var veikur af geðsjúkdómi - geðsjúkdómur þótti ljótt
orð.“
- Nú hefur verið umræða um það að geðhjúkrunarfræð-
ingar verði frekar fýrir ofbeldi en aðrir hjúkranarfræðingar -
er það ykkar reynsla?
Díana: „Ekki þannig að geðsjúkir séu ofbeldishneigðari en
aðrir - alls ekki. En á bráðamóttöku geðdeilda og inn á geð-
deildir koma einstaklingar sem era mjög veikir og jafnvel í
neyslu. Ofbeldi er ekki stórt vandamál en auðvitað geta komið
upp tilvik og við eram meðvituð um það. Þrír hjúkranarfræð-
ingar á Landspítala-háskólasjúkrahúsi (LSH) voru t.d. sendir á
síðasta ári til Bretlands til að læra viðbrögð og varnaraðgerðir
gegn ofbeldi. Núna stendur yfir þróunarverkefni á geðsviði
LSH þar sem verið er að fræða alla sem vinna á geðsviðinu
um það hvemig eigi að koma í veg fyrir ofbeldi og hvernig
bregðast eigi við, komi það upp.“
- Af fréttaflutningi virðist sem það sé einna helst ungt fólk
sem er í neyslu - þarf annars konar geðmeðferð fýrir ungt fólk?
Svava: „Á almennum geðdeildum er tekið á móti einstakl-
ingum 18 ára og eldri en barna- og unglingageðdeild tekur á
móti þeim yngri. Reynt er að koma til móts við þarfir ein-
staklinganna og þarfir barna og unglinga eru ekki þær sömu
og fullorðinna.“
Líst vel á danska kerfið
- Hvernig sjáið þið fýrir ykkur þróunina í geðhjúkran?
Svava: „Á síðasta ári fóra 10 hjúkrunarffæðingar á geð-
sviði Landspítala-háskólasjúkrahúss til Danmerkur og kynntu
sér meðal annars uppbyggingu geðhjúkrunar á Ríkisspítal-
anum (Rigshospitalet) í Kaupmannahöfn. Við Díana vorum í
hópnum. Okkur þótti fýrirkomulag Dana eftirtektarvert. Þar
geta geðsjúkir fengið göngu-, dag- og heimsóknarþjónustu á
nokkurs konar hverfastöðvum fýrir geðsjúka. Hverfastöðvun-
um tilheyrir ákveðið svæði og eftir þörfum fara fagaðilar heim
til fólks sem býr á svæðinu til að gefa lyf og fýlgjast með líð-
an. I tengslum við hverfastöðvarnar eru síðan tilteknar legu-
deildir á Ríkisspítalanum. Þannig geta meðferðaraðilarnir lagt
þá sjúklinga strax inn sem á innlögn þurfa að halda. Þetta
tryggir samfellu í meðferð. Ég trúi því að með tímanum muni
105
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 78. árg. 2002