Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.07.2003, Blaðsíða 14

I Samskiptahættir og áhrif þeirra
SAMSKIPTAHÁTTUR Persóna meö vald NOTKUN VALDS Samskipti ÁHRIFÁ RÖDD Hin persónan VARNARLEYSI
Eflandi (empowering) Gefur vald Báöar persónur upplifa samræöur Hverfur algjörlega
Styöjandi (encouraging) Deilir valdi Jákvæö tjáskipti Hverfur að hluta til
Hlutlaus (passive) Notar þaö ekki Takmörkuð eöa engin tjáskipti Er hiö sama eöa aukið varnarleysi
Hamlandi (discouraging) Misnotar þaö Neikvæð tjáskipti Aukiö varnarleysi
Niöurbrjótandi (disempowering) Beitir ofbeldi (valdbeiting) Algjörlega er þaggaö niður í hinni persónunni Algjörlega berskjölduö
Aðferðin við að setja fram kenninguna
Aðferðina, sem ég notaði við að setja fram kenninguna, hafa
Walker og Avant (1988) kallað „theory synthesis". Hún felst í
því að smíða kenningu úr niðurstöðum margra rannsókna og
gerir kenningarsmiðnum kleift að skipuleggja og samþætta
mikið magn af rannsóknarniðurstöðum í eina heildarkenn-
ingu. Lykilhugtökum og meginlýsingum er raðað saman í
ákveðið kerfi þannig að úr verði ein heild, en kenningin getur
verið sett fram á mismunandi hátt. Kenningarsmíði með
þessum hætti felur í sér þrjú meginskref:
1. Aðalhugtök og meginlýsingar úr rannsóknunum eru
tilgreind. I öllum sjö rannsóknunum leitaði ég að aðalhug-
tökum og meginlýsingum. Þetta varð grunnur kenningar-
innar sem mótaði fyrsta stig hennar.
2. Leitað er í því sem áður hefur verið skrifað að atriðum sem
tengjast aðalhugtökum eða meginlýsingum og tengslin
könnuð. Með því að nota ýmist hugtök eða hugtakaheildir
eru fræðiskrif annarra könnuð og þættir, sem tengjast aðal-
hugtökum eða meginlýsingum kenningarinnar, eru sér-
staklega athuguð og skráð. Eg viðurkenni að erfitt er að
gera þessum þætti kenningarsmíðarinnar full skil því við
getum lesið ýmislegt sem hefur áhrif á hugmyndir okkar,
víkkað sjóndeildarhring okkar og blandast eigin viðhorfum
og gildum - orðið hluti af okkar eigin lífs- og fræðasýn - án
þess að við áttum okkur að fullu á því. I síðari greininni
reyni ég eftir bestu getu að gera því efni skil sem ég hef
lesið og hefur haft djúp áhrif á hugmyndir
mínar er tengjast kenningarsmíðinni og flétta
því inn í umræðu um kenninguna.
3. Hugtökum og lýsingum, sem varða það sem
kenningin snýst um, er raðað skipulega saman
í eina heild. Eftir að hafa safnað saman í lista
lykilhugtökum og meginlýsingum raðaði ég
þessu saman í eina mynd sem er eins konar
yfirlitsmynd yfir kenninguna og sýnir tengsl
milli meginhugtaka (sjá töflu II). Nánari
lýsingum raðaði ég síðan saman í töflu til
frekari skýringar (sjá töflu III).
Gildismat að baki kenningunni
Gildismatið að baki kenningunni er byggt á því
að samfélagið, sem trúir hjúkrunarfræðingum
fyrir því að annast fólk við ákveðnar aðstæður,
líti á hjúkrun sem mikilvæga þjónustu og
• Treysti því að hjúkrunarfræðingar misnoti
ekki þetta traust.
• Taki inn í myndina varnarleysi sjúklinga og
þörf fyrir umhyggju og kærleika í samskiptum.
• Treysti því að samskipti hjúkrunarfræðinga
við sjúklinga og aðra þjónustuþega auki vel-
líðan þeirra og heilbrigði.
Timarit islenskra hjúkrunarfræðinga 3. tbl. 79. árg. 2003
12